Σύνταξη άρθρου: Παρασκευή Σιδεράτου, Κωνσταντίνος Ουρανός

Επιμέλεια άρθρου: Άννα Τσολάκογλου

 

Στο παρόν μας άρθρο θα αναφερθούμε σε ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της γλώσσας μας, τα συνώνυμα. Συνώνυμα είναι οι λέξεις εκείνες που, αν και τελείως διαφορετικές μεταξύ τους στη μορφή, σημαίνουν το ίδιο πράγμα. Η γλώσσα μας είναι γεμάτη: φέρω-κουβαλώ, παχύς-χοντρός, κρέας-σάρκα και άλλα πάρα πολλά.

Τα συνώνυμα σπανίως σημαίνουν επακριβώς το ίδιο πράγμα. Άλλοτε οι διαφορές τους συνίστανται σε λεπτές αποχρώσεις του πράγματος, σχεδόν αδιόρατες μεταξύ τους, όπως: λευκότητα-ασπράδα, κοινοτοπία-κοινοτυπία κ.ά.. Σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται νοημοσύνη και να έχει κανείς γλωσσική καλλιέργεια. Άλλοτε όμως τα συνώνυμα είναι στο όριο σχεδόν της πλήρους διαφοροποίησης: αργός-βαρύς, κοιτάζω-στρέφομαι κ.λπ. .

Ας δούμε κάποιες οικογένειες συνωνύμων:

  • Γρήγορος: ταχύς, γοργός, βιαστικός, δρομερός, δρομάρης, τρεχάμενος, τρεχάτος, πίλαλος, σβέλτος, ορμητικός, ανοιχτοπάτης, γοργοπόδαρος, γοργόφτερος, γοργόνατος, γοργογόνατος, λαφροπόδης, ελαφροπόδαρος, ανεμοπόδης, ανεμοπόδαρος, ανεμόποδος, ανεμοκυκλοπόδης, σηκωπόδης, καλοκίνητος, γοργοκίνητος, άναργος, ανάργητος, άπιαστος, απρόφταστος, σφαιράτος κ.ά. .

 

  • Τραγούδι: άσμα, ωδή, σκοπός, ύμνος, τόνος, ήχος, μελωδία, τραγούδημα, τραγούδισμα, τραγουδητό, καντάδα, μαντινάδα, πατινάδα, άρια, χαβάς, αμανές, γιαρές, γιαρεδάκι (η αρχή του αμανέ), ψαλμός, ψαλμωδία, ψάλσιμο, στιχερό, απόστιχα, λιανοτράγουδο, μικροτράγουδο, λευτεροτράγουδο (τα δημοτικά τραγούδια), νανούρισμα, νανουρητό, ταχτάρισμα, προτράγουδο, πρόγουδος, χαμοτράγουδο, μοιρολόι, κελάηδημα, αηδόνιασμα, μουρμούρισμα, γύρος, γύρισμα, τσάκισμα, κοτσάκι, πιστρόφι κ.ά. .

 

  • Εχθρός: αντίπαλος, ανταγωνιστής, ενάντιος και αναντίος, αντιβαδιστής, εμποδιστής, αντίδρομος, αντιδραστικός, αντιμαχόμενος, αντιμέτωπος, αντιφρονών κ.ά. .

 

  • Μαζεύω: συμμαζεύω, συναθροίζω, συνάζω, συγκεντρώνω, συλλέγω, ανθολογώ, σταχυολογώ, ερανίζω, θησαυρίζω, αποθησαυρίζω, σωρεύω, συσσωρεύω, σωριάζω, στοιβάζω, συνομαδώνω, συμποσώνω, συγχωνεύω, συναγείρω, συμπτύσσω κ.ά. .

Το κεφάλαιο των συνωνύμων είναι τεράστιο και θα επανερχόμαστε, ανάμεσα σε πολλά άλλα, πολύ συχνά! Τα συνώνυμα πλουτίζουν τη γλώσσα ιδιαιτέρως, προσδίδουν κύρος στον ομιλητή, κρατούν το μυαλό σε εγρήγορση, οξύνουν την αντίληψη, αυξάνουν τη νοημοσύνη… Βγάζουν την αντίληψή μας για τον Κόσμο από το ημίφως!

 

Πηγή

Πέτρος Βλαστός 1991. Συνώνυμα και συγγενικά της ελληνικής γλώσσας, Επικαιρότητα.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Παρασκευή Σιδεράτου

Δασκάλα – Γλωσσοπαιδαγωγός