Οι Χάρτες και τα μυστικά τους

Σύνταξη άρθρου: Οδυσσέας Αρχοντίκης

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Τα χαρτογραφικά ψέματα 

Καθώς κοιτάζει κανείς έναν τυπωμένο άτλαντα, τους χάρτες της Google ή ακόμα και το GPS στο αυτοκίνητο, σπανίως αναρωτιέται εάν οι χάρτες και οι οδηγίες αυτές λένε την αλήθεια. Η αλήθεια όμως είναι πως, καθώς βασιζόμαστε σε αυτούς λόγω ευκολίας και αμεσότητας, πολλοί χάρτες δύνανται να περιέχουν σφάλματα ή, όπως χαρακτηριστικά αποκαλούνται, «χαρτογραφικά ψέματα». Τα λεγόμενα αυτά «ψέματα» είναι στην ουσία πλασματικές καταχωρήσεις που εμφανίζονται εντός ενός χάρτη, αλλά στην πραγματικότητα, στο έδαφος που πατούμε, δεν υφίστανται.

Τι είναι ένας χάρτης και πού χρησιμεύει

Όπως όλοι μας αντιλαμβανόμαστε ένας χάρτης αντιπροσωπεύει μία οπτική απεικόνιση μιας περιοχής της Γης και περιέχει πλήθος στοιχείων για τη σχέση αυτής με άλλες παραμέτρους, όπως θάλασσες, υψόμετρο και τοπογραφία, μετεωρολογία αλλά και τον άνθρωπο. Παραδοσιακά, οι χάρτες αποτέλεσαν στατικές και δισδιάστασες απεικονίσεις με γεωμετρικές αναπαραστάσεις χώρων. Κατασκευάστηκαν δε για να βοηθήσουν στη διοίκηση και στο εμπόριο, στη δόμηση, σε μεγάλα και μικρά τεχνικά και στρατιωτικά έργα. Οι πρακτικές που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή απαιτούν επιτόπου μετρήσεις, ταξίδια, όργανα και τη χρήση μαθηματικών μοντέλων. Η όλη διαδικασία ονομάζεται χαρτογραφία ή χαρτογράφηση. Σε πιο σύγχρονες περιόδους, οι χάρτινοι χάρτες έχουν αντικατασταθεί από διαδραστικούς και τρισδιάστατους, με ό,τι επίσης επιφέρει στη μορφή τους η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του Διαδικτύου.

Αξίζει να σημειώσουμε πως κάθε χάρτης οφείλει να περιλαμβάνει μία κλίμακα, η οποία πάντα σημειώνεται με το σύμβολο της διαίρεσης και αναγράφεται σε εμφανές σημείο. Αν παραδείγματος χάριν, ένας χάρτης φέρει κλίμακα 1:100.000 (1 προς 100.000), αυτό σημαίνει πως κάθε μονάδα μήκους του χάρτη (μέτρο, εκατοστό, κ.ο.κ., ανάλογα με το τι περιλαμβάνει ο κάθε χάρτης), αντιστοιχεί σε 100.000 φορές της μονάδας αυτής. Μάλιστα, οι μεγάλης κλίμακας χάρτες απεικονίζουν μικρή έκταση Γης, ενώ αντιθέτως, οι μικρής κλίμακας χάρτες περιλαμβάνουν σχετικά μεγάλες γήινες εκτάσεις.

Γιατί λοιπόν χρειαζόμαστε έναν χάρτη; Προφανώς, διότι ο κάθε χάρτης με την όποια μορφή του (παραδοσιακός, ψηφιακός, GPS, κ.ο.κ.) διευκολύνει στον άμεσο προσανατολισμό του χρήστη, ώστε ο ίδιος να καθοδηγείται με ευκολία και αμεσότητα στον προορισμό που θέλει. 

Γιατί να κάνουμε τους χάρτες σκόπιμα λάθος;

Υπάρχει πιθανότητα να είναι ένας χάρτης λάθος; Και αν ναι, γιατί; Και φυσικά, το εύλογο αυτό ερώτημα του γιατί να είναι ένας χάρτης εσφαλμένος σκοπίμως, απαντάται. Η απάντηση κρύβεται, στην πραγματικότητα, στην πρόθεση των χαρτών ή ακριβέστερα των χαρτογράφων, να αντιπροσωπεύουν με απόλυτη ή με σχετική ακρίβεια τον κόσμο γύρω μας.

Με άλλα λόγια, γιατί ένας χαρτογράφος να μην τεκμηριώνει ό,τι υπάρχει στην πραγματικότητα; Διότι, πολλοί κατασκευαστές χαρτών έχουν αντιγράψει και επικαρπωθεί τη δουλειά άλλων προηγούμενων κατασκευαστών χωρίς να παραδέχονται ότι το έπραξαν. Πράγματι, η κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων, που ήταν συνήθης κατά το παρελθόν, οδήγησε πολλούς χαρτογράφους να εισάγουν μικρά σφάλματα στους χάρτες τους, τα οποία λειτουργούσαν και λειτουργούν ως ένα είδος υδατογραφήματος για την παγίδευση πιθανών παραβατών πνευματικών δικαιωμάτων. Στην πράξη εμφανίζονται σε μια σειρά από κλίμακες, ξεκινώντας από χαρακτηριστικά όπως ποτάμια, βουνά ή/και φανταστικά οδικά δίκτυα γνωστά ως «παγίδες δρόμων» μέχρι και ολόκληρους ψεύτικους οικισμούς, που συνήθως αναφέρονται ως «χάρτινες πόλεις».

Η αρχή των ψεμάτων στους χάρτες

Τη δεκαετία του 1930, οι χαρτογράφοι Otto G. Lindberg (Όττο Λίντμπεργκ) και ο Ernest Alpers (Ερνέστος Άλπερς) της General Drafting Co. (GDC), κατηγορήθηκαν για ψευδή και σκοπίμως εσφαλμένη δημιουργία χάρτη της Νέας Υόρκης. Οι δύο υπεύθυνοι σχεδίασαν μία φανταστική πόλη ονόματι «Agloe», που αποτέλεσε γράφημα των αρχικών τους, σε έναν χωματόδρομο στον νομό Ντελαγουέρ των Ηνωμένων Πολιτειών. Είκοσι χρόνια αργότερα, μια ανταγωνιστική εταιρεία χαρτών, η Rand McNally συμπεριέλαβε την Agloe στους χάρτες της, με αποτέλεσμα η πρώτη εταιρία (GDC) να καταθέτει μήνυση στη δεύτερη για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Και εδώ αντιλαμβανόμαστε τη χρησιμότητα των επικαλούμενων «χάρτινων πόλεων» προς αποκατάσταση πνευματικών δικαιωμάτων.

Ωστόσο, τη δεκαετία του 1950 χτίστηκε ένα γενικό κατάστημα στην περιοχή. Οι ιδιοκτήτες του το ονόμασαν «Agloe General Store» αφού βρισκόταν κοντά στην πόλη «Agloe» σε προηγούμενο χάρτη, που είχαν δει. Ο Rand McNally ισχυρίστηκε ότι δεν είχαν αντιγράψει τον χάρτη GDC επειδή έλαβαν τις πληροφορίες τους από τα αρχεία του Delaware County, τα οποία έδειξαν ότι το Agloe General Store υπήρχε, όπου οι Lindberg και Alpers δημιούργησαν τη φανταστική πόλη. Δεδομένου ότι το Agloe General Store εμφανίστηκε στο ίδιο μέρος που βρισκόταν η Agloe στους δύο χάρτες της εταιρείας, το γεγονός αυτό επικύρωσε κατά κάποιον τρόπο, την ύπαρξη της πόλης, παρόλο που δεν υπήρχε!

Σε πιο σύγχρονες περιόδους και κατά τη διάρκεια του 2014, η Γεωλογική Έρευνα των Ηνωμένων Πολιτειών επιβεβαίωσε επισήμως στο Σύστημα Πληροφοριών Γεωγραφικών Συστημάτων ότι η χάρτινη πόλη δεν είναι τελικά ένα πραγματικό μέρος. Δεδομένου δε ότι η περιοχή αυτή αποτελείται από τίποτα περισσότερο από μία εδαφική έκταση και έναν μακρύ δρόμο που οδηγεί σε αυτοκινητόδρομο, η ανακοίνωση αυτή ήταν δεδομένη.

Άλλα χαρτογραφικά «λάθη» 

Όρος Ρίτσαρντ

Σύμφωνα με το Mark Monmonier’s How to Lie with Maps, ένα «ψεύτικο» βουνό παρουσιάστηκε σε χάρτες του Κολοράντο στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το φανταστικό αυτό όρος δημιουργήθηκε από τον συντάκτη Richard Ciacci (Ρίτσαρντ Τσιάκι) υπό το όνομα «Mount Richard» και χρειάστηκε τουλάχιστον δύο χρόνια πριν ανακαλυφθεί η αλήθεια. Μάλιστα, παραμένει ακόμα και σήμερα άγνωστο το εάν ο συντάκτης προσπαθούσε να προστατεύσει το έργο του ή απλώς ήθελε ένα βουνό με το όνομά του.

Οι παγίδες του Λονδίνου

Το Map Man του BBC, που μεταδόθηκε το 2005, ισχυρίστηκε ότι ο άτλαντας A-Z του Λονδίνου περιέχει περίπου 100 «παγίδες», οι οποίες στην ουσία αντιπροσωπεύουν ψεύτικους ή φανταστικούς δρόμους, που χρησιμοποιούνται για να πιάσουν παραβάτες πνευματικών δικαιωμάτων και αντιγραφές χαρτών. Ίσως το πιο γνωστό είναι το Moat Lane στο Finchley, το οποίο εμφανίστηκε στο τέλος του Clandon Gardens στους Χάρτες Google έως το 2012, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπήρχε. Και γιατί ένας χάρτης Google να περιέχει τέτοια σφάλματα; Επειδή οι Χάρτες Google βασίζονται στον κατάλογο TeleAtlas, ο οποίος προφανώς συμπεριέλαβε αυτήν την παγίδα για να επισημάνει τα πνευματικά του δικαιώματα.

Argleton

Αυτός ο φανταστικός οικισμός στο West Lancashire εμφανίστηκε στους Χάρτες Google, παρά το ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από κενά πεδία εδάφους. Αρκετά άτομα έχουν επισημάνει ότι το όνομα της πόλης είναι ένα ανάγραμμα για το «Not Real G», υποδηλώνοντας, όπως και οι δημιουργοί φυσικών χαρτών, ότι η Google συμπεριέλαβε την εσφαλμένη λειτουργία της ως τρόπου προστασίας του περιεχομένου της.

Το «Χαμένο» νησί

Πρόκειται για ένα νησί του Νότιου Ειρηνικού περίπου 60 τ. μιλίων, που ονομάζεται «Sandy Island» και εμφανίζεται στους Χάρτες Google και σε άλλους επιστημονικούς άτλαντες. Ωστόσο, όταν ένα ερευνητικό σκάφος έπλευσε στη θέση αυτή, δε βρήκε καμία ένδειξη Γης, καθώς ο ωκεανός είχε βάθος πάνω από 4.500 πόδια. Αυτό το φανταστικό νησί θυμίζει περίεργα την τηλεοπτική σειρά «Lost», στην οποία μια ομάδα αγνώστων συντρίβεται σε ένα μυστηριώδες νησί που εξαφανίζεται, όταν το ψάχνουν οι ξένοι.

Πηγές

Agloe (Not Official). 2014. Geographic Names Information System. United States Geological Survey. Available from:https://geonames.usgs.gov/apex/f?p=gnispq:3:::NO::P3_FID:2747085.

Holdsworth, R. 2019. Trap streets are real, and here are some of London’s. Available from:https://londonist.com/2015/11/london-trap-streets.

Lefort, R. 2009. Mystery of Argleton, the ‘Google’ town that only exists online. Available from:https://www.telegraph.co.uk/technology/google/6474746/Mystery-of-Argleton-the-Google-town-that-only-exists-online.html

BBC. 2012. South Pacific Sandy Island ‘proven not to exist’. Available from: https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-20442487

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Οδυσσέας Αρχοντίκης

Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία