Σύνταξη άρθρου: Δήμητρα Μπελέρη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Το Πεδίον του Άρεως είναι από τα παλαιότερα, τα μεγαλύτερα και ομορφότερα πάρκα της Αθήνας. Όλοι γνωρίζουμε πού βρίσκεται και πώς περίπου είναι εξωτερικώς αλλά επί της ουσίας γνωρίζουμε πολύ λίγα για αυτήν την όαση ομορφιάς και πρασίνου, η οποία βρίσκεται κυριολεκτικώς στο κέντρο της πρωτεύουσας. Οι κάτοικοι της περιοχής δε χρησιμοποιούν τη λέξη «πάρκο» για αυτό αλλά τον πολύ όμορφο και πιο ταιριαστό όρο «άλσος».

Η ιστορία του Πεδίου του Άρεως 

Ως τα τέλη του 19ου αιώνα η περιοχή ήταν αγροτική και θεωρούταν εξοχή. Κατόπιν αποτέλεσε χώρο στρατιωτικών ασκήσεων των μονάδων, που έδρευαν στην πρωτεύουσα. Στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα έγινε τόπος περιπάτου για τους κατοίκους της αναπτυσσόμενης τότε Αθήνας. Το 1927 η ευθύνη και η χρήση της περιοχής μεταβιβάστηκε στην Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών. Σημειώνεται πως από τα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχε η άποψη πως η Ελλάδα γενικώς και η Αθήνα ειδικώς έπρεπε να δενδροφυτευτούν και να πρασινίσουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του λόφου του Λυκαβηττού, που αρχαιόθεν ήταν άδενδρος. Η σημερινή μορφή του μεγαλύτερου λόφου της Αθήνας, με την πυκνή δάσωση, είναι η νεοκλασική του εκδοχή, που παραμένει από τότε.

Αντικείμενο της προαναφερθείσας επιτροπής λοιπόν  ήταν να δημιουργηθεί ένας ακόμη χώρος πρασίνου και περιπάτου στην Αθήνα. Δίπλα άλλωστε υπήρχε η οδός Πατησίων, η Κυψέλη και οι λοιπές περιζήτητες συνοικίες της μεσοαστικής τάξης της τότε Αθήνας. Η μετατροπή του χώρου σε άλσος άρχισε το 1934-1935 και συνεχίστηκε ως και το 1940, οπότε και οι εργασίες διακόπηκαν λόγω της κήρυξης του πολέμου με τους Ιταλούς και της Κατοχής, που ακολούθησε. Μετά την Απελευθέρωση οι εργασίες στο άλσος συνεχίστηκαν και αφορούσαν στα κτήρια εντός του Πεδίου του Άρεως, την κατασκευή νέων μνημείων για τους πεσόντες του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, την άρδευση και τη συντήρηση των κήπων και των παρτεριών με τα φυτά. Σημειώνεται πως τα σχέδια των κήπων του Πεδίου του Άρεως ακολουθούν μία μείξη της γαλλικής αρχιτεκτονικής κήπων (Jardin) με την αγγλική (Garden). Είχε δε προβλεφθεί από τους σχεδιαστές να είναι ορατή η Ακρόπολη και τα μνημεία της από καθε σημείο του άλσους. Δυστυχώς όμως δεν προβλέφθηκε να νομοθετηθεί μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος δόμησης στης γύρω συνοικίες. Σήμερα, για να δει κάποιος την Ακρόπολη, πρέπει να βγει στην Πατησίων…

Το Πεδίον του Άρεως αποτέλεσε προβεβλημένο τοπόσημο για την περιοχή επί δεκαετίες και επιτέλεσε επιτυχώς τον ρόλο για τον οποίο δημιουργήθηκε. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 άρχισε να παρακμάζει και να υποβαθμίζεται, ώσπου το 2004 η κακή του κατάσταση κορυφώθηκε και έφτασε να αποτελεί μείζον πρόβλημα για την περιοχή αλλά και για την πρωτεύουσα γενικώς. Το 2008-2010 έγιναν έργα ανάπλασης στο άλσος, που είναι τα ευρύτερα και σημαντικότερα από δημιουργίας του.

Η γεωγραφία του Πεδίου του Άρεως

Το Πεδίον του Άρεως, με γενικούς όρους, καταλαμβάνει τη συμβολή δύο μεγάλων αξόνων του κέντρου της Αθήνας, δηλαδή της ιστορικής οδού Πατησίων και της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Ακριβέστερα, περιτρέχεται από τις οδούς: βορείως από την οδό Ευελπίδων και την οδό Πριγκιποννήσων, ανατολικά από την οδό Κυπριανού και την οδό Μπούσγου, νότια από την οδό Βαλτινών και τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και δυτικά από την οδό Μαυροματαίων. Στο μέσον τέμνεται από την οδό Μουστοξύδη. Το τμήμα δυτικά της οδού Μουστοξύδη συμπεριλαμβανομένου και του απέναντι λόφου Φιλοπούλου, από πολλούς κατοίκους δε θεωρείται μέρος του Πεδίου του Άρεως και γενικώς αποκαλείται «Το Πάρκο Ευελπίδων».

Η οδός Μουστοξύδη και το Πάρκο της Ευελπίδων

Η πέριξ από το άλσος περιοχή ονομάζεται και αυτή Πεδίον του Άρεως. Οι γύρω συνοικίες είναι η Κυψέλη, το Πολύγωνο, το Γκύζη, η Νεάπολη και η Βικτώρια.

Όσον αφορά στην εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων του και τη ρύμη του Πεδίου του Άρεως, ιδιαιτέρως κατατοπιστικοί είναι οι χάρτες, που βρίσκονται διάσπαρτοι στους περιπάτους του Άλσους. Η έκταση του Πεδίου του Άρεως είναι 277 στρέμματα. Η Πλατεία Πρωτομαγιάς καταλαμβάνει έκταση 27 στρεμμάτων.

Η ανακαίνιση του Πεδίου του Άρεως 

Τον Απρίλιο του 2008 ξεκίνησε η μεγαλύτερη παρέμβαση ανάπλασης και ανακαίνισης του Πεδίου του Άρεως. Χρηματοδότες ήταν το Γ´  Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και το Ελληνικό Δημόσιο. Το κόστος ανήλθε περίπου στα 9.500.000 ευρώ. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και η επίβλεψη του έργου ανήκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Αλέξανδρου Τομπάζη, του Χάρη Μπουγαδέλλη και των συνεργατών τους. Οι εργασίες διήρκησαν 2,5 χρόνια και έληξαν τέλη Δεκεμβρίου του 2010.

Οι παρεμβάσεις αφορούσαν κυρίως σε έργα υποδομής, στην ύδρευση, στην άρδευση, στην αποχέτευση και στα υπόγεια δίκτυα υδάτων και ηλεκτρισμού. Ακόμη αποκαταστάθηκε και επεκτάθηκε ο πάντοτε ελλειπής φωτισμός με υψηλούς και χαμηλούς φανοστάτες. Επιπλέον αντικαταστάθηκαν τα παλαιά και φθαρεμένα παγκάκια με καινούρια και προστέθηκαν νέα όπου χρειαζόταν. Επίσης επιδιορθώθηκαν οι βρύσες και το μεγάλο συντριβάνι στη Διαδρομή των Υδάτων. Έργο μεγάλο αποτέλεσε και η απομάκρυνση των τσιμεντένιων και ασφάλτινων επιστρώσεων των πλατειών, των δρόμων και των μονοπατιών του πάρκου, που κάλυπταν πάνω από 22.500 τ.μ. . Αντικαταστάθηκαν από χώμα, από γρανιτιόκυβους και κύβους μαρμάρου.

Ο συνδυασμός αυτών έδωσε στο άλσος τον χαρακτήρα ενός σύγχρονου και ελκυστικού πάρκου. Τέλος μεγάλο μέρος της ανάπλασης αφορούσε στους κήπους και στα παρτέρια του άλσους.

Τα γλυπτά του Πεδίου του Άρεως 

Στον χώρο του Πεδίου του Άρεως υπάρχουν πολλά γλυπτά μνημεία. Μη λησμονούμε πως, όπως μαρτυρεί και το όνομά του, το Άλσος του Άρη δημιουργήθηκε για να τιμηθούν οι ήρωες και οι πεσόντες της Πατρίδας. Ας τα δούμε.

  • Οι Προτομές των ηρώων και των ηρωίδων της Επανάστασης του 1821, στη λεγόμενη Λεωφόρο των Ηρώων. Είναι όλες μαρμάρινες και παρατεταγμένες δεξιά και αριστερά του δρόμου.
Η Λεωφόρος Ηρώων
Οι προτομές των Ηρώων της Επανάστασης του 1821, στη λεωφόρο των Ηρώων
Οι προτομές των Ηρώων της Επανάστασης του 1821, στη λεωφόρο των Ηρώων
  • Το Άγαλμα του Βασιλέως Κωνσταντίνου του Ά. Ο έφιππος αδριάντας του Κωνσταντίνου είναι εξαιρετικά μεγάλος και με τη μαρμάρινη βάση του φτάνει αρκετά μέτρα ύψους. Στήθηκε για να τιμηθούν οι νίκες στους Βαλκανικούς Πολέμους. Είναι έργο του Ιταλού γλύπτη Φρανσέσκο Παρίζι.

  • Το μνημείο της Θεάς Αθηνάς. Βρίσκεται στην είσοδο του Πεδίου του Άρεως ακριβώς απέναντι από την οδό Ζαΐμη, όπως αυτή εκβάλλει στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Είναι αφιερωμένο στους Βρεττανούς, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς στρατιώτες, που έχασαν τη ζωή τους μαχόμενοι στην Ελλάδα κατά του Άξονα. Το άγαλμα είναι έργο του γλύπτη Βάσου Φαληρέα, ενώ το συνολικό μνημείο είναι των αρχιτεκτόνων Έθελ και Φαίδωνος Κυδωνιάτη. Το μνημείο είναι κατασκευασμένο για να διακρίνεται από απόσταση και δημιουργήθηκε το 1952.

  • Το μνημείο του Ιερού Λόχου. Το συγκεκριμένο μνημείο δεν αφορά στον Ιερό Λόχο του Υψηλάντη και της Επανάστασης του 1821 αλλά πρόκειται για αφιέρωμα στους πεσόντες των ελληνικών ειδικών δυνάμεων του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μέση Ανατολή.

  • Το Κενοτάφιο του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Κατασκευάστηκε μάλλον το 1869 και πινθανολογείται πως είναι έργο του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση. Η αρχική του θέση ήταν στην αυλή του Πολυτεχνείου από όπου όμως μεταφέρθηκε το 1964 καθώς το Πεδίον του Άρεως κρίθηκε καταλληλότερος τόπος για έναν ήρωα του 1821. Την ίδια χρονιά έγινε ανακομιδή από τη Βιέννη, όπου ήταν θαμμένος, και απόθεση των οστών του Υψηλάντη στο μνημείο. Η νέα του θέση είναι στο προαύλιο της εκκλησίας των Ταξιαρχών.

  • Στον ίδιο χώρο υπάρχουν και το μνημείο του Ιερού Λόχου της Επαναστάσεως και το μνημείο των πεσόντων στη μάχη του Δομοκού κατά τον ατυχή πόλεμο με τους Τούρκους, το 1897.
Το μνημείο του Ιερού Λόχου του 1821
Μνημείο των πεσόντων, στη μάχη του Δομοκού, 1897
  • Το Ηρώο του Σουλιώτη οπλαρχηγού Νότη Μπότσαρη. Είναι έργο του γλύπτη Μάριου Λοβέρδου και κατασκευάστηκε το 1956.

  • Η προτομή του Λοχαγού Αλέξανδρου Πραΐδη. Ο ξεχασμένος σήμερα Λοχαγός Πραΐδης ήταν πολύ γνωστός στην εποχή του. Σκοτώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1866 πολεμώντας στη μάχη του Βαφέ, κατά την επανάσταση για την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

  • Οι βρύσες του άλσους. Ωραίες και χυτές κατασκευές.

 

Κτήρια και κτίσματα του Πεδίου του Άρεως. Τα κτήρια του Πεδίου του Άρεως είναι τα εξής:

Αριστερά το κτήριο της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού και δεξιά το ανακαινισμένο Θέατρο Άλσος
Το συντριβάνι της Υδάτινης Διαδρομής
Η Υδάτινη Διαδρομή και το συντριβάνι. Στο βάθος ο Λυκαβηττός και ο Αγχεσμός (Λυκοβούνια/Τουρκοβούνια)
Η πλατεία Πρωτομαγιάς και στο βάθος η παλιά Σχολή Ευελπίδων
Η μεγάλη παιδική χαρά του Πεδίου του Άρεως
Η εκκλησία των Ταξιαρχών
Η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους
Το άλλοτε λαμπερό και ιστορικό εστιατόριο/καφέ Γκρην Παρκ, στη σημερινή του άθλια και ανεξήγητη κατάσταση

Τα φυτά του Πεδίου του Άρεως. Τα φυτά του Πεδίου του Άρεως επιλέχθηκαν ώστε να αποτελούν τυπικό δείγμα μεσογειακής και ειδικότερα ελληνικής βλάστησης. Κατά την ανακαίνιση του άλσους το 2008-2010 η χλωρίδα του Πεδίου του Άρεως ανανεώθηκε. Ενισχύθηκε με φυτεύσεις ανθοφύτων και τριανταφυλλιών, που γεμίζουν τα παρτέρια και τους κήπους με χρώματα, με πάνω από 1.000 δέντρα, με θάμνους. Επιπλέον εκτάσεις χώματος καλύφθηκαν με χλοοτάπητα (περίπου 9 στρέμματα συνολικά) και φυτά εδαφικής κάλυψης, που έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν το χώμα στη θέση του. Πολλές, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και πλούσιες πληροφορίες για τη χλωρίδα, και όχι μόνο, του Πεδίου του Άρεως μπορεί ο αναγνώστης μας να βρει στην ιστοσελίδα ΑΤΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ, η οποία και υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής.

Πού υπάγεται το Πεδίον του Άρεως

Το Πεδίον του Άρεως ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής. Την καθαριότητα του άλσους έχει αναλάβει ο Δήμος Αθηναίων.

 

Επίλογος του Εκδότη

* Το παρακάτω κείμενο είναι ακατάλληλο για παιδιά. Όλες οι πληροφορίες, που εμπεριέχονται σε αυτό είναι προϊόν προσωπικής αυτοψίας του Εκδότη, η οποία κράτησε αρκετές ημέρες και ώρες και διεμοίφθη κατά διάφορες εποχές του έτους.

  • Ναρκωτικά όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας. Όχι μόνο εμπορεία αλλά και χρήση απροκάλυπτα.
  • Πορνεία. Όχι μόνο άγρα «πελατών» αλλά και επί τόπου συνεύρεση.
  • Συμμορίες αλλοδαπών έχουν διαμοιράσει το άλσος. Καταλαμβάνουν ανά εθνικότητα μέρη του με προτεραιότητα τα παγκάκια καθώς και όλους τους χώρους πρασίνου και δροσιάς.
  • Χρονίζοντες σωροί σκουπιδιών μέσα στο πράσινο.
  • Τις «φωτεινές» ώρες της ημέρας το άλσος καταλαμβάνεται από σκύλους και τους ιδιοκτήτες τους. Οι σκύλοι τρέχουν, ουρούν, αφοδεύουν, ο χώρος γίνεται ακατάλληλος για τα παιδιά. Οι ιδιοκτήτες των τετραπόδων, οπόταν μαζεύουν τα απορρίμματά τους, το κάνουν μόνο στις πολύ βασικές αρτηρίες του άλσους.
  • Πάσης φύσεως βανδαλισμοί. Ακόμη και ιστορικά μνημεία καταστρέφονται και έργα της τόσο ακριβής και ελπιδοφόρας νέας ανάπλασης ρημάζουν.
  • Υπάρχουν, πολύ σωστά, πολλές βρύσες. Οι γενικώς προαναφερθέντες «μόνιμοι» κάτοικοι τις ανοίγουν, για να πιουν ή να πλυθούν και τις παρατούν ανοιχτές.
  • Σκηνές για «κάμπινγκ» μέσα στους χώρους πρασίνου.
  • Ελάχιστοι από τους κατοίκους των όμορων περιοχών επισκέπτονται το Πεδίον του Άρεως.

Ας εκλάβουμε την κατάσταση του Πεδίου του Άρεως ως χαρακτηριστικό σύμπτωμα της πολιτικής, κοινωνικής και αισθητικής υποβάθμισης του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους και της Κοινωνίας, που αυτό περιλαμβάνει. Αγαπάμε τη χώρα μας;

 

Πηγές

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Δήμητρα Μπελέρη

Πολιτική υπομηχανικός