Σύνταξη άρθρου: Σύλβια Mάρκο
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Γυναίκα της Μυκηναϊκής εποχής από την Τίρυνθα, 13ος αιώνας π.Χ., Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Το γυναικείο στήθος ως σύμβολο γονιμότητας, υγείας και ομορφιάς διαχρονικά

Η Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου του Μαστού έχει καθιερωθεί κάθε χρόνο στις 25 του Οκτώβρη και είναι αφιερωμένη στην έγκαιρη πρόληψη, στη σωστή ενημέρωση αλλά και στην ευαισθητοποίηση τόσο των γυναικών όσο και των αντρών όσον αφορά σε αυτήν την τόσο διαδεδομένη νόσο. Εκτιμάται πως μία στις οχτώ γυναίκες θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού σε κάποια φάση της ζωής της, ποσοστό του θηλυκού πληθυσμού στα όρια της επιδημίας.

Τι είναι ο μαστός

(Πηγή: Ανθούλη- Αναγνωστοπούλου Φ. Στοιχεία παθολογικής ανατομικής και ογκολογίας. Λίχνος, Αθήνα 2001; 195-222)

Ο μαστός αποτελεί ημισφαιρική λιπώδη πτυχή του δέρματος μέσα στην οποία περικλείεται ο μαστικός (μαζικός) αδένας. Η ανάπτυξη του μαστού είναι διαφορετική στον άνδρα και διαφορετική στη γυναίκα γι’ αυτό και η παρούσα περιγραφή αφορά στον γυναικείο μαστό. Οι δύο μαστοί καταλαμβάνουν την πρόσθια επιφάνεια του θώρακα μεταξύ 2ης και 6ης πλευράς και στο διάμεσό τους περικλείεται ο μεσομάστιος κόλπος. Σε κάθε μαστό διακρίνουμε δύο επιφάνειες, μια πρόσθια και μια οπίσθια, όπως και την περιφέρειά του. Αυτά όλα γίνονται πλήρως αντιληπτά στην παραπάνω εικόνα.

Τα ποσοστά εμφάνισης της νόσου

Ο καρκίνος του μαστού είναι μία από τις συνηθέστερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Στις αναπτυγμένες χώρες αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά από τους θανάτους που έχουν προκληθεί από καρδιαγγειακές νόσους. Με τον όρο καρκίνο γενικώς ονομάζουμε τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό αλλά και την ανοργάνωτη ανάπτυξη των παθογόνων κυττάρων που δημιουργούν τη νόσο. Εκτιμάται πως αυτή τη στιγμή 11 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο νοσούν από καρκίνο, ενώ 7 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από αυτόν ετησίως. Στη χώρα μας, σε ετήσια βάση, σημειώνονται κατά προσέγγιση 40.000 νέα περιστατικά καρκίνων και 28.000 θάνατοι. Σύμφωνα με μεγάλη ευρωπαϊκή έρευνα, με συμμετοχή 46.000 καρκινοπαθών, διαπιστώθηκε πως ο ένας στους πέντε από αυτούς υποφέρει για περίπου 7 χρόνια. Αντιλαμβάνεται κανείς πώς επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής ενός πάσχοντος ανθρώπου και, ειδικότερα, τι σημαίνει αυτό για μία γυναίκα, όταν πρόκειται για καρκίνο του μαστού, ο οποίος παίζει τόσο σημαντικό ρόλο βιολογικό και κοινωνικό για αυτήν.

Η θεραπεία του καρκίνου του μαστού

Παρά τη συχνότητά του όμως, η θεραπεία είναι εφικτή στην περίπτωση που διαγνωστεί έγκαιρα. Η ενημέρωση και η πρόληψη, λοιπόν, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για να μπορέσει ο ασθενής να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα που είναι η θεραπεία της νόσου.

Σε περίπτωση που ο καρκίνος τους μαστού ανιχνευτεί στον οργανισμό, προτού προλάβει να κάνει μεταστάσεις σε άλλα όργανα, αυξάνεται το ποσοστό βιωσιμότητας των γυναικών που νόσησαν ξεπερνώντας το 95%. Η έγκαιρη διάγνωση επιτυγχάνεται με:

  • Την αυτοεξέταση.
  • Τη μαστογραφία.
  • Την εξέταση ιατρού.

Τα αίτια πρόκλησης της νόσου

Η κληρονομικότητα φαίνεται να παίζει πολύ μικρό ρόλο στην εμφάνιση των κρουσμάτων και σε ποσοστό μικρότερο από 10%. Τα περισσότερα κρούσματα οφείλονται σε γενετικές βλάβες των κυττάρων του μαστού. Παρόλα αυτά, δύο γονίδια γνωστά ως BRCA1 και BRCA2 φαίνεται να ευθύνονται για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, σε περίπτωση που υποστούν γενετική αλλοίωση. Επιπλέον, όσο νεότερο είναι το μέλος της οικογενείας που νόσησε, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου στις υπόλοιπες γυναίκες της οικογενείας. Το ίδιο ισχύει και για τον αριθμό των κρουσμάτων. Όσο περισσότερα είναι τα κρούσματα, τόσο  αυξάνεται ο κίνδυνος για τα υπόλοιπα μέλη.

Η ηλικία φαίνεται να παίζει τον ρόλο της στην εμφάνιση της νόσου. Μετά την εφηβεία είναι πιθανό να εμφανιστούν κρούσματα. Ανάλογα με την ηλικία αυξάνεται και ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Τα περισσότερα κρούσματα προκύπτουν σε γυναίκες άνω των 50 ετών. Υπολογίζεται πως μια γυναίκα που έχει περάσει την εμμηνόπαυση είναι πιο πιθανό να νοσήσει.

Οι διαταραχές ή γενικότερα οι ιδιαιτερότητες της εμμήνου ρύσης και κύησης συμβάλλουν ενεργά με τη σειρά τους στην εμφάνιση του καρκίνου του μαστού στις γυναίκες. Φαίνεται πως οι γυναίκες που ο κύκλος περιόδου ξεκίνησε πριν το 12ο έτος της ηλικίας τους και οι γυναίκες στις οποίες η εμμηνόπαυση ήρθε μετά το 55ο έτος της ηλικίας τους αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κρουσμάτων. Η λήψη οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση συμβάλλει επίσης με τη σειρά της. Αξίζει να αναφερθεί πως ευάλωτες στη νόσο θεωρούνται και οι γυναίκες που είτε δεν απέκτησαν παιδιά, είτε απέκτησαν μετά το 35ο έτος της ηλικίας τους, είτε οι κυήσεις τους δεν διήρκησαν εννέα μήνες.

Η παχυσαρκία και η αύξηση του σωματικού βάρους είναι επίσης δύο σημαντικοί παράγοντες που με τη σειρά τους φαίνεται να επηρεάζουν αισθητά στην εμφάνιση της νόσου. Ο κίνδυνος αυξάνεται στην περίπτωση που ο Δείκτης Μάζας Σώματος αγγίζει το μέγιστο επίπεδο μετά την ηλικία των 50 χρόνων.

Ο επόμενος παράγοντας που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας είναι η κατανάλωση αλκοόλ. Οι διάφορες έρευνες που έχουν γίνει δεν έχουν καταλήξει ακόμη στο πώς επηρεάζει την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού. Πιθανολογείται πως σχετίζεται με τη λειτουργία των οιστρογόνων στον οργανισμό, καθώς και με την επανεμφάνιση της νόσου σε γυναίκες, που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία τους.

Το κάπνισμα, σύμφωνα με έρευνες, δείχνει να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Αυξάνει κατά 60% σε γυναίκες που βρίσκονται λίγο πριν την εμμηνόπαυση. Για γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση τα ποσοστά μειώνονται στο 50%. Γυναίκες που διέκοψαν το κάπνισμα, μείωσαν αισθητά τις πιθανότητες να νοσήσουν.

Δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την έκθεση του στήθους σε ακτινοβολία καθώς και το γεγονός πως κάποιο προηγούμενο κρούσμα καρκίνου της μήτρας ή των ωοθηκών είναι σε θέση να προκαλέσουν κάποια κακοήθη νεοπλασία μετέπειτα στον μαστό.

Αφού λοιπόν ολοκληρώσαμε τους λόγους που θα μπορούσαν να οδηγήσουν έναν υγιή οργανισμό στη νόσο, τώρα θα πρέπει να αναφερθούμε στα πιθανά συμπτώματα που θα εμφανίσει μετά την προσβολή του. Είναι πολύ σημαντικό να ενημερωθούμε όλοι μας πάνω στο ζήτημά αυτό που ταλαιπωρεί μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων παγκοσμίως. Δυστυχώς τείνουμε να γυρίζουμε την πλάτη σε ο,τιδήποτε μας φοβίζει. Παρόλα αυτά καλό είναι να γνωρίζουμε πως τα γενετικά συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τον καρκίνο ποικίλουν. Ας δούμε λοιπόν ποια είναι αυτά.

  • Η εμφάνιση εξογκώματος, ογκιδίου ή η πιθανή σκλήρυνση στην περιοχή του μαστού ή και της μασχάλης.
  • Η έκκριση αίματος ή υγρών από τη θηλή του μαστού.
  • Η αισθητή διόγκωση των λεμφαδένων.
  • Η εμφάνιση αλλοιώσεων στο δέρμα που θυμίζουν φλοιό πορτοκαλιού.
  • Η πιθανή έλξη της θηλής στο εσωτερικού του μαστού ή γενικότερα η έλξη του δέρματος.
  • Η εμφάνιση ερυθρότητας, το αίσθημα φλόγωσης, η ευαισθησία και γενικότερα η εμφάνιση άλγους στη περιοχή του μαστού.

Η πρόληψη ως μέσο αποφυγής της νόσου

Πολλές φορές αναφερθήκαμε στην αξία της πρόληψης. Οι ειδικοί με τη σειρά τους δίνουν ορισμένες οδηγίες με στόχο να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Σας τις παραθέτουμε παρακάτω.

  • Ο τακτικός έλεγχος

Είπαμε πως όσο νωρίτερα ανιχνευθεί ο καρκίνος τόσο πιο επιτυχημένα μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε. Ο έλεγχος περιλαμβάνει: αυτοεξέταση, μαστογραφία, υπέρηχο μαστού, κλινική εξέταση μαστού και μαγνητική μαστού.

  • Ο θηλασμός

Φαίνεται πως οι γυναίκες όσο περισσότερο θηλάζουν τόσο περισσότερο προστατεύονται από την εμφάνιση της νόσου.

  • Ο περιορισμός της έκθεσης του οργανισμού σε οιστρογόνα

 

  • Η άθληση και η διατήρηση του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα

Οι επιστήμονες πιστεύουν πως τα μέτρια ή ακόμη και τα χαμηλά επίπεδα άσκησης είναι σε θέση να επιβραδύνουν τον ρυθμό ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων ή ακόμη και να τα σκοτώσουν καθώς ενισχύεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

  • Η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ

Το αλκοόλ είναι σε θέση να αλλάξει τον τρόπο που μια γυναίκα μεταβολίζει τα οιστρογόνα στον οργανισμό της με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε αύξησή τους και κατ επέκταση σε αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

  • Η διακοπή του καπνίσματος

Το κάπνισμα αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης κρουσμάτων κάθε μορφής καρκίνου.

  • Η προφυλακτική μαστεκτομή

Δεν είναι μικρός ο αριθμός των γυναικών με βαρύ οικογενειακό ιστορικό της νόσου που καταφεύγουν στη λύση αυτή.

Γυναίκα με μπλε φόρεμα (Πάμπλο Πικάσσο), από έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Το τονισμένο και σφριγηλό στήθος σημειώνει την έννοια της γυναίκας

Χημειοθεραπεία και εγκυμοσύνη

Όλοι γνωρίζουμε πως η χημειοθεραπεία είναι μία από τις μορφές αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού. Είναι επίσης γνωστό πως οι γυναίκες που έχουν προσβληθεί από καρκίνο του μαστού εμφανίζουν μειωμένη αναπαραγωγική ικανότητα. Σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε το 2018 στο ESMO (Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας), διαπιστώθηκε πως οι γυναίκες που νόσησαν μπόρεσαν να έχουν μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Ωστόσο μειωμένη εμφανίζεται η επιθυμία τους να κυοφορήσουν, καθώς μόνο μία στις δέκα διατήρησε την επιθυμία της να τεκνοποιήσει μετά το τέλος της χημειοθεραπείας της.

Στις γυναίκες κάτω των 40 ετών, που νοσούν από καρκίνο του μαστού προτείνεται, από πολλούς γιατρούς, η κατάψυξη ωραρίων σε περίπτωση που επιθυμούν μετά το πέρας της αγωγής να κυοφορήσουν.

Περισσότερες ιατρικές και άλλες πληροφορίες στο άρθρο της κυρίας Μαρίας Γαμβρούλη: Ο καρκίνος του μαστού. Τι είναι, πώς αντιμετωπίζεται.

 

Πηγές

 

Ηλ.Ταχ.: [email protected]

Ευγενία Γεωργακοπούλου

Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Πυρηνικής Ιατρικής

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Αναστασία Γερογιάννη

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης