Οι λίμνες της Αττικής

Σύνταξη άρθρου: Στέλλα Κυρίκου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η Αττική διαθέτει τέσσερις λίμνες, τρεις φυσικές και μία τεχνητή. Αποτελούν και οι τέσσερις σημαντικούς ταμιευτήρες νερού καθώς και χαρακτηριστικά δείγματα υδροβιοτόπων. Ας τις δούμε.

Η τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα

 

Είναι η μεγαλύτερη από τις τέσσερις λίμνες του νομού Αττικής. Βρίσκεται στα βορειοανατολικά του νομού, σε μία απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας. Πρόκειται για τεχνητή λίμνη (φράγμα), της οποίας η κατασκευή ξεκίνησε, από την αμερικανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ, το 1926 και ολοκληρώθηκε το 1929. Ξεκίνησε να υδροδοτεί την Αθήνα δύο χρόνια αργότερα, το 1931. Παρέμεινε ο βασικός υδροδότης της πόλης έως και το 1959. Η μεγέθυνση της Αθήνας τις κατοπινές δεκαετίες όμως (αστυφιλία) αύξησε κατακόρυφα τις ανάγκες σε νερό και έτσι προστέθηκαν έκτοτε η Υλίκη και ο Μόρνος ως υδροδότες, οι οποίοι είναι και οι βασικές πηγές σήμερα πόσιμου νερού για την Αθήνα.

Το φράγμα του Μαραθώνα χτίστηκε στη συμβολή των ποταμών Βαρνάβα και Χαράδρου. Η λίμνη του Μαραθώνα έχει έκταση 2.450 στρεμμάτων και βάθος 54 μέτρων. Βρίσκεται σε υψόμετρο 227 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και το μήκος του φράγματος είναι τα 285 μέτρα. Το φράγμα του Μαραθώνα είναι επιστρωμένο με ατόφιο λευκό πεντελικό μάρμαρο! Για να πάει κανείς στη λίμνη ακολουθεί τη λεωφόρο Μαραθώνος. Η σύγχρονη κωμόπολη του Μαραθώνα απέχει περίπου 8 χιλιόμετρα από τη λίμνη.

Η λίμνη Κουμουνδούρου ή Λίμνη Ρειτών (οι Ρειτοί)

Εξαιρετικά ιδιαίτερη περίπτωση λίμνης λόγω της πλούσιας πανίδας που φιλοξενεί και, ως εκ τούτης, της σημασίας της ως υγροβιότοπου. Βρίσκεται στα δυτικά του νομού Αττικής, στον Ασπρόπυργο, στο άκρο του Θριασίου πεδίου. Έχει έκταση 146.500 τ.μ. (146,5 στρ.) και βάθος κυμαινόμενο μεταξύ 1,5 και 3 μέτρων. Η περίμετρος της λίμνης φτάνει τα 1.680 μέτρα. Στη βόρεια πλευρά της υπάρχει θυρόφραγμα, ώστε να απολύονται τα πλεονάζοντα νερά της στον κόλπο της Ελευσίνας. Η λίμνη αυτή γενικώς βρίσκεται σε εξαιρετικά υποβαθμισμένο περιβάλλον καθώς περιβάλλεται από διυλιστήρια, βιομηχανίες, αυτοκινητόδρομο και επικοινωνεί εμμέσως με τον, εξουθενωμένο περιβαλλοντικά, κόλπο της Ελευσίνας.

Σύμφωνα με Μελέτη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και του Ινστιτούτου Εσωτερικών Υδάτων του ΕΛΚΕΘΕ, παρά τις αντιξοότητες, η λίμνη φιλοξενεί μια εξαιρετικά πλούσια ορνιθολογική πανίδα, η οποία περιλαμβάνει 36 είδη, εκ των οποίων τουλάχιστον τα 6 προστατεύονται από την Οδηγία 2009/147 ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα υφάλμυρα νερά της ζουν και είδη ψαριών. Πλούσια είναι και η χλωρίδα που περιβάλλει τη λίμνη: καλάμια, αγριοκρεμμύδες, ορχιδέες, κρόκοι, αλμυρίκια, πεύκα, ευκάλυπτοι κ.ά. .

Η λίμνη είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Επίσης, ένας δακτύλιος πλάτους 50 μέτρων γύρω από τη λίμνη έχει χαρακτηρισθεί Ζώνη Περιαστικού Πάρκου και ως εκ τούτου δεν επιτρέπεται καμμία εμπορική ή οικιστική δραστηριότητα εκεί.

Στην αρχαιότητα ήταν δύο δίδυμες λίμνες στην περιοχή και ονομάζονταν Λίμνες Ρειτών ή Λίμναι των Καθαρμών καθώς εκεί έκαναν τελετές εξαγνισμού οι προσκυνητές που περνούσαν από την παρακείμενη Ιερά οδό για να πάνε στην Ελευσίνα για τις εορτές των Ελευσινίων. Μόνο οι ιερείς της περιοχής επιτρεπόταν να ψαρεύουν στα νερά τους. Η μεγαλύτερη λίμνη, τους τελευταίους αιώνες, ονομαζόταν Κεφαλάρι και αποξηράνθηκε μετά τον Β´ Παγκόσμιο πόλεμο. Έμεινε η μικρότερη, με το σημερινό της όνομα.

Η λίμνη της Βουλιαγμένης

Ιδιαίτερη λίμνη καθώς πρόκειται για σπηλαιοδολίνη. Πρόκειται δηλαδή, πολύ χονδρικώς, για λίμνη σε σπηλιά. Η σπηλιά αυτή κάποια στιγμή γκρεμίστηκε και «άνοιξε» η λίμνη στο οπτικό μας πεδίο.

Η λίμνη της Βουλιαγμένης βρίσκεται επί της λεωφόρου Ποσειδώνος, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το Κέντρο της Αθήνας. Η έκταση που καταλαμβάνει είναι τα 4.000 τ.μ. (4 στρέμματα). Το σχήμα της είναι ελλειπτικό (φρύδι) με μήκος 260 περίπου μέτρων και μέγιστο πλάτος της έλλειψης τα 145 μέτρα. Το βάθος της λίμνης ποικίλει κατά σημεία. Έχουν καταγραφεί πάρα πολλές σπηλαιώδεις στοές στη βραχώδη πλευρά της, οι οποίες συναποτελούν ένα ολόκληρο δίκτυο, προσπελάσιμο μόνο από εξαιρετικά έμπειρους και εκπαιδευμένους δύτες. Τα ύδατα της λίμνης είναι υφάλμυρα και ανανεώνονται από πηγές που βρίσκονται ακόμη και σε βάθος 20 μέτρων. Στα νερά αυτά φιλοξενείται μάλιστα και ένα σχετικώς πλούσιο οικοσύστημα.

Τα χαρακτηριστικά της λίμνης της Βουλιαγμένης την καθιστούν σπάνια στο είδος της και ως εκ τούτου ανήκει στα δίκτυα Natura και Natoura 2 (Περιοχή Εξαιρετικής Φυσικής Ομορφιάς). Ανήκει επίσης στις «20 Θερμές Πηγές της Ελλάδας» καθώς τα ύδατά της, ακόμη και τους χειμερινούς μήνες, διατηρούν μία θερμοκρασία 20 έως 29 βαθμών Κελσίου, γεγονός μου εξηγείται γεωθερμικά.

Πολλές πληροφορίες για τη γεωλογία της λίμνης της Βουλιαγμένης μπορεί ο αναγνώστης μας να βρει στο άρθρο Γεωδιαδρομώντας ανά την Αττική.

Η λίμνη Μπελέτση

Η λίμνη Μπελέτση (γράφεται και Μπελέτσι) βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Πάρνηθας, στις Αφίδνες (τα παλαιά Κιούρκα). Έχει έκταση περίπου 7 στρεμμάτων (7.000 τ.μ.) και βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Πρόκειται για τεχνητή λίμνη, η οποία δημιουργήθηκε κατά τη διετία 1973-1975 ως ταμιευτήρας υδάτων καθώς προχωρούσε η οικιστική ανάπτυξη της περιοχής και υπήρχε ανάγκη για μεγάλες ποσότητες νερού για τις κατασκευές. Τελικά παρέμεινε ως υδροβιότοπος ως τις μέρες μας. Φιλοξενεί πολλά υδρόβια πουλιά αλλά και ψάρια και χέλια. Το μέγιστο βάθος της φτάνει τα 9 μέτρα και υδρεύεται από παρακείμενη πηγή της Πάρνηθας αλλά και από τα νερά που κατεβάζει το βουνό με τις βροχές. Αποτελεί πολύ ωραίο περίπατο για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της. Η λίμνη αυτή είναι η μικρότερη από τις λίμνες του νομού Αττικής.

 

Πηγές

1) Οδηγία 2009/147 ΕΚ 

2) Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία