Σύνταξη άρθρου: Δρ. Ιωάννα Μαρία Καραγκούνη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Τι είναι η γλουτένη

Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, στη σίκαλη και στο κριθάρι και είναι ένα κεντρικό συστατικό πολλών διατροφικών συνηθειών παγκοσμίως.

Ο ρόλος της γλουτένης στη διατροφή και τα υποκατάστατά της, ποια η δράση τους 

Η γλουτένη είναι γνωστή για την ικανότητά της να δένει τη ζύμη και να της προσδίδει δομή. Βρίσκεται σε πολλά προϊόντα δημητριακών, όπως στο ψωμί, στα  ζυμαρικά και σε πολλά είδη ζαχαροπλαστικής. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κατανάλωση γλουτένης είναι αβλαβής και παρέχει σημαντικά θρεπτικά συστατικά, όπως φυτικές ίνες, σίδηρο και βιταμίνες της ομάδας Β. Στην αγορά πλέον για όλα σχεδόν τα τρόφιμα που συνήθως περιέχουν γλουτένη, υπάρχουν υποκατάστατα προϊόντα χωρίς γλουτένη: ψωμί χωρίς γλουτένη, μπισκότα ή κέικ χωρίς γλουτένη, κρουασάν χωρίς γλουτένη, μείγματα χωρίς γλουτένη, βάφλες χωρίς γλουτένη, ζυμαρικά χωρίς γλουτένη κ.λπ. . Η έλλειψη γλουτένης αντισταθμίζεται στα υποκατάστατα προϊόντα με κάθε είδους πρόσθετα. Έτσι, μπορεί να αντισταθμιστεί, μεταξύ άλλων, με περισσότερα πυκνωτικά και γαλακτωματοποιητές, τα οποία είναι συνθετικές ουσίες που προστίθενται στις επεξεργασμένες τροφές και υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι επιδρούν στη σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος, συντελώντας στην ανάπτυξη εντερικής φλεγμονής, παχυσαρκίας και μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος. Οι επιπτώσεις αυτές δεν είναι αμελητέες.

Οι επιπτώσεις από δίαιτες χωρίς γλουτένη 

Το αμερικανικό εθνικό ινστιτούτο υγείας, αναφέρει μία μελέτη όπου διαπιστώθηκαν αυξημένα επίπεδα μολύβδου, υδραργύρου και καδμίου στο αίμα ενηλίκων, που έκαναν δίαιτα χωρίς γλουτένη. Πολλοί ερευνητές και οργανισμοί υγείας, όπως ο Γερμανικός Οργανισμός Διατροφής (D.G.E./Γ.Ο.Δ.) επισημαίνουν επίσης ότι πολλοί καταναλωτές απέχουν από τη γλουτένη λόγω αυτοδιάγνωσης. Ωστόσο, η προσωπική απόφαση για αποφυγή τροφών που περιέχουν γλουτένη, δε σημαίνει αυτόματα μια δίαιτα που προάγει την υγεία. Σύμφωνα λοιπόν με τις παραπάνω έρευνες, τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη συχνά περιέχουν περισσότερα λιπαρά, ζάχαρη και/ή αλάτι και λιγότερη βιταμίνη Β, σίδηρο, φολικό οξύ και ιχνοστοιχεία από τα δημητριακά ή τα προϊόντα ολικής αλέσεως που περιέχουν γλουτένη. Επίσης, σύμφωνα με τον Γ.Ο.Δ., αν τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη προστίθενται πολύ αργά (μετά το πρώτο έτος της ηλικίας του παιδιού) ή δεν εισάγονται καθόλου στη διατροφή, αυτό αυξάνει τους κινδύνους εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, αύξησης και ανάπτυξης πραγματικής δυσανεξίας στη γλουτένη ή και κοιλιοκάκης.

Κοιλιοκάκη και ευαισθησία στη γλουτένη 

Είναι σημαντικό να φωτιστούν και να κατανοήσουμε τις διάφορες περιπτώσεις που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την αποφυγή της γλουτένης. Υπάρχει πολύ μεγάλη σύγχυση γύρω από το θέμα. Καταρχάς, αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι πως η κοιλιοκάκη και η ευαισθησία ή δυσανεξία στη γλουτένη αποτελούν δύο διαφορετικές καταστάσεις που σχετίζονται μεν με την ανοχή στη γλουτένη, αλλά έχουν σημαντικές διαφορές. Ας τις δούμε!

  1. Κοιλιοκάκη,
  • Η κοιλιοκάκη είναι μια σοβαρή αυτοάνοση ασθένεια όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στον εαυτό του κατά την κατανάλωση γλουτένης.
  • Προκαλεί βλάβη στο λεπτό έντερο, με συνέπεια σοβαρά προβλήματα στην απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.
  • Οι άνθρωποι με κοιλιοκάκη πρέπει να αποφεύγουν αυστηρά τη γλουτένη σε όλες τις μορφές της.
  1. Ευαισθησία ή δυσανεξία στη γλουτένη,
  • Η ευαισθησία στη γλουτένη δεν είναι αυτοάνοση αλλά μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα (πόνος στην κοιλιά, φουσκώματα, κόπωση, πονοκεφάλους ή ημικρανίες, εκζέματα ή εξανθήματα, ζάλη, δυσκολίες στη συγκέντρωση) χωρίς όμως να προκαλεί αυτοάνοση βλάβη.
  • Δεν υπάρχει αυστηρή αναγκαιότητα αποφυγής της γλουτένης. Πρέπει όμως οι άνθρωποι με ευαισθησία να παρακολουθούν την ποσότητα που καταναλώνουν.
  • Στα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνονται από διαταραχές στην πέψη έως και καθυστερήσεις στην ανάπτυξη των παιδιών(!) και αυτά είναι μόνο κάποια από τα πολλά προβλήματα υγείας που παρατηρούνται.

Γενικώς, θα μπορούσαμε να πούμε πως η κοιλιοκάκη αφορά σε μια συγκεκριμένη αυτοάνοση αντίδραση στη γλουτένη ενώ η ευαισθησία στη γλουτένη αφορά σε μια πιο γενική υπερευαισθησία. Είναι ουσιώδες να υπάρχει σωστή διάγνωση από ειδικό επαγγελματία, ώστε να εφαρμόζεται κατάλληλη διατροφή, που να έχει συνταχθεί από ειδικό διατροφολόγο. Συνεπώς, καθώς μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις παιδιών η κατανάλωση γλουτένης μπορεί να παρουσιάζει προβλήματα, δεν είναι σωστό να ξεκινά κανείς δίαιτες χωρίς γλουτένη ενώ δεν υφίσταται πραγματικό πρόβλημα. Έτσι, αν δεν υπάρχει διάγνωση κοιλιοκάκης και η αποφυγή της γλουτένης δεν είναι απαραίτητη, η αποφυγή αυτή μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της πέψης, (όπως προβλήματα με την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών!), καθυστερήσεις στην ανάπτυξη και άλλα προβλήματα υγείας, όπως και προαναφέρθηκε.

Η σημασία της διάγνωσης της κοιλιοκάκης και της ευαισθησίας στη γλουτένη, τα ορατά συμπτώματα

Η ακριβής διάγνωση της κοιλιοκάκης ή της ευαισθησίας στη γλουτένη είναι κρίσιμη για την εξασφάλιση μιας κατάλληλης διατροφής. Εξετάσεις αίματος και μια βιοψία του λεπτού εντέρου είναι οι συνηθισμένες μέθοδοι για την ανίχνευση της ασθένειας.

Οι γονείς που έχουν ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις της γλουτένης στα παιδιά τους πρέπει να αναζητήσουν συμβουλές από έναν παιδίατρο ή έναν ειδικό διατροφής εξειδικευμένο στο θέμα της δυσανεξίας στην γλουτένη. Ορισμένα συμπτώματα, που μπορεί να εμφανιστούν σε παιδιά με ευαισθησία στη γλουτένη, είναι:

° Προβλήματα Πέψης:

  • διάρροια
  • φουσκώματα και μεταιωρισμός εντέρου
  • άφθες στο στόμα
  • έντονες ενοχλήσεις στο πεπτικό σύστημα

° Αυξημένος κίνδυνος διαταραχών ανάπτυξης:

  • ανάπτυξη και βάρος που δεν ανταποκρίνονται στην ηλικία (ανωριμότητα)
  • καθυστερημένη σωματική ανάπτυξη. Η κατανάλωση γλουτένης από παιδιά με κοιλιοκάκη ή ευαισθησία στη γλουτένη, μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονές στον οργανισμό. Αυτές οι φλεγμονές δύνανται να επηρεάσουν έμμεσα την ισορροπία των ορμονών και τον μεταβολισμό, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη.

° Δέρμα:

  • εκζέματα
  • κνησμός και ερεθισμοί

° Αυξημένη κόπωση:

  • καταπονητική κόπωση
  • αδυναμία στην αντοχή

° Αλλεργικές αντιδράσεις:

  • ρινίτιδα
  • προβλήματα με τα μάτια όπως κοκκινίλες

 

° Προβλήματα στη συμπεριφορά:

  • εκδηλώσεις εκνευρισμού και δυσκολίες στη συγκέντρωση

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα συμπτώματα μπορεί να έχουν ποικίλη προέλευση και μόνο ένας ειδικός μπορεί να καθορίσει την πιθανή συσχέτιση με τη γλουτένη και να προτείνει την κατάλληλη διατροφική προσέγγιση.

 

Επίλογος

Γενικώς, η συζήτηση για τη γλουτένη και τα παιδιά είναι ένα πολύπλοκο θέμα. Όσον αφορά στην κατανάλωση της γλουτένης, η πλειοψηφία είναι σε θέση να το πράττει χωρίς προβλήματα. Όταν διαπιστώνεται πραγματικό πρόβλημα, η ακριβής διάγνωση και μια προσαρμοσμένη διατροφή αναλόγως των διατροφικών αναγκών παίζουν κεντρικό ρόλο για την υγεία των παιδιών και δεν πρέπει, σε καμμία μα καμμία περίπτωση, να υποτιμάται. Πάντοτε υπό την επίβλεψη και την παρακολούθηση του ειδικού!

 

Πηγές

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Ευγενία Γεωργακόπουλου

Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Πυρηνικής Ιατρικής

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Δρ. Ιωάννα Μαρία Καραγκούνη

Μοριακή βιολόγος διατροφολόγος

 

Αναστασία Γερογιάννη

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευση