Σύνταξη άρθρου: Ιάνθη Δημητροπούλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Καθημερινά οι νέοι εκτίθενται σε χιλιάδες εικόνες μέσω της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτές τις εικόνες σταδιακά και ασυνείδητα αρχίζουν να τις χρησιμοποιούν σαν προσωπικά σημεία αναφοράς. Στην εφηβεία είναι δύσκολο οι νέοι να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ της πραγματικής εικόνας του σώματος που αντανακλάται στον καθρέφτη και της μη ρεαλιστικής εικόνας που βλέπουν στα δημόσια/διάσημα πρόσωπα. Μπορεί γνωστικά να αντιλαμβάνονται αυτήν τη διαφορά όμως συναισθηματικά και μετέπειτα στη συμπεριφορά φαίνεται να τους επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό. Έτσι καταλήγουν να διαμορφώνουν μια αρνητική εικόνα του σώματός τους και ψάχνουν να βρουν τρόπους, ώστε να ανταποκριθούν σε αυτά τα πρότυπα και να νοιώσουν αποδεκτοί από το κοινωνικό σύνολο.

Η εικόνα του σώματος και πώς ορίζεται

Ως εικόνα σώματος ορίζουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας στον καθρέφτη. Συνήθως φανταζόμαστε ότι οι άλλοι μας βλέπουν και μας αντιλαμβάνονται μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο ακόμα και εάν αυτός είναι τελείως διαφορετικός από ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Ένας έφηβος/η με θετική εικόνα σώματος είναι πλήρως συντονισμένος με την πραγματική μορφή του σώματός του (σχήμα, μέγεθος κ.ά ) και αντιλαμβάνεται πλήρως το βάρος του και τον τρόπο που το σώμα του λειτουργεί και κινείται. Πολλοί όμως νέοι έχουν μια λανθασμένη αντίληψη μεταξύ της φαντασιακής εικόνας του σώματός τους και της πραγματικής εικόνας για το βάρος, το σχήμα και το μέγεθος. Όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το κενό προς την αρνητική πλευρά, τόσο πιθανότερο είναι να βιώσουν αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό τους και να διαμορφώσουν μια αρνητική και απορριπτική εικόνα σώματος.

Η άρνηση για το σώμα και οι συνέπειες

Αυτή η αρνητική αντίληψη του εαυτού μπορεί να επηρεάσει άμεσα τη συμπεριφορά, το συναίσθημα και τις διατροφικές συνήθειες. Νέοι με υπερβολικά αρνητική εικόνα σώματος συχνά παρουσιάζουν εμμονές, ώστε να αλλάξουν συγκεκριμένα μέρη του σώματός τους που δεν τους αρέσουν. Αυτή η εμμονή μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές, κατάθλιψη και ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές που επηρεάζουν όλο το εύρος της καθημερινής λειτουργικότητας του ατόμου.

Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να συνδέεται με την αρνητική εικόνα σώματος στους νέους ανθρώπους. Η αρνητική αυτή αντίληψη για το σώμα οδηγεί σε συμπεριφορές όπως αυστηρή δίαιτα, συχνή παρακολούθηση σωματικού βάρους, έντονη επιθυμία για πολύ αδύνατο σώμα και μία τάση να αντιμετωπίζεται το σώμα ως ένα αντικείμενο προς βελτίωση και όχι ως ζωντανός οργανισμός. Παρ’ όλα αυτά είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν αποτελούν την αιτία που προκαλεί διατροφικές διαταραχές στους νέους. Αποτελεί σαφώς όμως παράγοντα που φαίνεται να επηρεάζει την εκτίμηση για την εμφάνισή τους και κυρίως στη δημιουργία μιας λανθασμένης εικόνας σώματος.

Πώς αντιδρούν οι νέοι

Ένας υπερβολικός έλεγχος στην ποσότητα του φαγητού, υπερβολική άσκηση και ελαχιστοποίηση γευμάτων, καθημερινό ζύγισμα και χρήση καθαρτικών αποτελούν συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών. Οι γυναίκες φαίνεται να είναι δυο φορές πιο ευάλωτες στο να αναπτύξουν διατροφική διαταραχή. Δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη αιτία που τις προκαλεί, αλλά ένας συνδυασμός από γενετικούς, συμπεριφορικούς, ψυχολογικούς, οικογενειακούς και κοινωνικούς παράγοντες, οι οποίοι πολλές φορές επιτείνονται από την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ιστοσελίδες όπως το Facebook και το Instagram δείχνουν καθημερινά στους εφήβους μια πληθώρα από εικόνες και βίντεο οι οποίες απεικονίζουν τους ανθρώπους στην καλύτερή τους, εξωραϊσμένη εκδοχή, όπου ζούνε μια «τέλεια» ζωή, την οποία και οι έφηβοι φαίνεται να ζηλεύουν και να επιθυμούν. Αυτή η διαρκής έκθεση σε αυτήν την ηλικία μάλιστα είναι αρκετά επικίνδυνη καθώς νευροαναπτυξιακά οι νέοι παρουσιάζουν μειωμένη ικανότητα για σωστή κρίση και φαίνεται ο εγκέφαλος να αντιλαμβάνεται αυτό που βλέπει σαν πραγματικότητα ακόμα κι αν πιστεύουν οι νέοι ότι μπορεί αυτές οι εικόνες να μην αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα.

Τι αναζητούν συνήθως οι έφηβοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Οι έφηβοι αναζητούν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης επιβεβαίωση για την εμφάνισή τους, για τα ρούχα που επιλέγουν, ακόμα και για τους ανθρώπους που επιλέγουν να έχουν δίπλα τους. Τα λεγόμενα «likes» του Facebook και του Instagram δημιουργούν μια επιθυμία για αποδοχή και οδηγούν τα νεαρά κυρίως άτομα να μιμούνται, να συγκρίνουν και να προβάλλουν τον εαυτό τους με βάση την προβολή διάσημων προσώπων και μοντέλων, τα οποία και θέλουν να τα μιμηθούν και να τους μοιάσουν σε επίπεδο «επιθυμητότητας» και αποδοχής.

Μη ρεαλιστικές προσδοκίες, οι συνέπειες

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Παιδικού Μυαλού («Child Mind Institute»), αυτές οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες φτάνουν σε επικίνδυνα επίπεδα κατά την περίοδο της πρώιμης ενηλικίωσης (18-25 ετών) όπου τα δεδομένα, ή αλλιώς «στάνταρντς», για επιτυχία αυξάνονται πολύ και οι περισσότεροι νέοι «ψάχνονται» για επιβεβαίωση και αποδοχή από τον κοινωνικό τους περίγυρο ή όπου αλλού μπορεί να τη βρουν, ακόμη κι αν βρίσκεται αυτή στον εικονικό κόσμο του διαδικτύου.

Πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά να χτίσουν μια θετική εικόνα σώματος

Συμπόνια για τον εαυτό

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι η συμπόνια για τον εαυτό προστατεύει τα κορίτσια και τις νέες γυναίκες από τις ανθυγιεινές πρακτικές ελέγχου του βάρους και τις διατροφικές διαταραχές. Οι γυναίκες που ήταν σε θέση να είναι ευγενικές με τον εαυτό τους, εν όψει δύσκολων στιγμών, είχαν μια πιο θετική εικόνα σώματος και καλύτερες διατροφικές συνήθειες. Είναι σημαντικό και ως γονείς των νέων να δείχνετε ευγένεια στον εαυτό σας, πράγμα που θα κάνει πιο πιθανό τα παιδιά σας να ακολουθήσουν αυτό το μοτίβο.

Κάνετε θετικά σχόλια για τους άλλους

Όποτε μπορείτε, κάνετε γενναιόδωρα σχόλια στα παιδιά σας για ανθρώπους όλων των μορφών. Οι άνθρωποι που αισθάνονται σιγουριά και αυτοπεποίθηση ακτινοβολούν μια ομορφιά που είναι αξιοζήλευτη και ξεχωριστή. Αφήστε τα παιδιά σας να γνωρίζουν ότι η ομορφιά δεν έρχεται μόνο σε ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού ή σε ένα μόνο είδος ανθρώπων. Απεναντίας τους επισημαίνετε την υποκειμενικότητα της ομορφιάς και τους υποδεικνύεται και τις άλλες μορφές της, όταν τη συναντάτε μαζί. Αυτό θα αντικρούσει τον συνεχή βομβαρδισμό από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Αποφύγετε να μιλάτε άσχημα για το σώμα

Αποφύγετε να μιλάτε για το βάρος ή τα μέρη του σώματός σας που δεν σας αρέσουν. Προσπαθήστε να αποφύγετε να το κάνετε μπροστά στα παιδιά σας, διότι θα το μιμηθούν καθώς συχνά θέλουν να είναι ακριβώς όπως εσείς. Δεν υπάρχει καμία μεγαλύτερη επιρροή από τους γονείς. Να τους μάθετε να μιλάνε θετικά για το σώμα τους. Να χρησιμοποιούν θετικές λέξεις ώστε να περιγράψουν την εξωτερική τους εμφάνιση. Τα παιδιά φαίνεται να ακολουθούν τα βήματά σας προτού ακολουθήσουν τις συμβουλές σας.

Έκθεση σε υγιή πρότυπα

Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να συμμετέχουν σε αθλήματα ή δραστηριότητες που εκτιμούν την απόδοση και όχι την εμφάνιση. Μπείτε μαζί τους στον κόσμο του Facebook και του Instagram και βοηθήστε τα να βρουν ανθρώπους και πρότυπα που αντιπροσωπεύουν και προωθούν την υγεία, την υγιή αυτοπεποίθηση, την αυτοεκτίμηση, στοιχεία τα οποία δεν πηγάζουν από την τελειότητα της εξωτερικής εμφάνισης.

Αντιμετωπίστε τις συγκρίσεις

Συνήθως τα μέσα ενημέρωσης και το διαδίκτυο είναι αμείλικτα στην προώθηση της επίπλαστης τελειότητας και των σύγχρονων προτύπων ομορφιάς. Κανείς δε μοιάζει με τους ανθρώπους στις φωτογραφίες. Ούτε οι άνθρωποι που απεικονίζονται σε αυτές. Αφήστε τα παιδιά σας να το γνωρίζουν. Ποτέ δεν είναι πολύ μικρά για να το ακούσουν. Να τους το λέτε συχνά ώστε να αντιληφθούν τη μη ρεαλιστική εικόνα του σώματος των διασήμων που βλέπουν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και να δουν τον εαυτό τους ως έναν ανθρώπινο οργανισμό και όχι ως προϊόν διαφήμισης.

Τέλος, να θυμάστε ότι το πιο σημαντικό για να προστατέψουμε τους νέους από τη σύγχρονη προπαγάνδα για την εικόνα του σώματος είναι ο τρόπος που σαν γονείς συμπεριφέρεστε απέναντι στον εαυτό σας και στο σώμα σας.

 

Πηγές

Eating Disorders ,2017 .” National Institute of Mental Health. U.S. Department of Health and Human Services, Feb. 2016. Web. 28 July 2017.

Rae Jacobson, 2017. “Social Media and Self-Esteem | Impact of Social Media on Youth.” Child Mind Institute. N.p., n.d. Web. 28 July 2017.

Simmons, Rachel 2017. “How Social Media Is a Toxic Mirror.” Time. 19 Apr. 2016. Web. 28 July 2017.

Polk, Whitney 2017. “How the Media Affects Body Image.” World of Psychology. N.p., 09 June 2016. Web. 28 July 2017.

 

Ηλ.: Ταχ.: [email protected]

Ιάνθη Δημητροπούλου

Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος