Μελέτη στο σπίτι, συμβουλές προς τους γονείς

Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

 

Με την αρχή κάθε νέας χρονιάς, το θέμα της μελέτης των μαθημάτων στο σπίτι είναι από τα πρώτα και σημαντικότερα αντικείμενα συζήτησης ανάμεσα στους γονείς, αλλά και μεταξύ γονέων και παιδιών. Είναι, μάλιστα, πολύ πιθανό, καθώς προχωρά η σχολική χρονιά, η απογευματινή μελέτη να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αντικείμενα διαφωνιών εντός της οικογένειας. Σε πολλά ελληνικά σπίτια εκτυλίσσονται καθημερινά πολύωρες «μάχες», προκειμένου οι μικροί αλλά και οι μεγαλύτεροι μαθητές να ολοκληρώσουν τις σχολικές τους εργασίες. «Αν δεν τελειώσεις τα μαθήματά σου, δεν έχει βόλτα», «Πρέπει να είσαι η καλύτερη μαθήτρια στην τάξη σου», «Ολοκλήρωσε την εργασία σου και θα σου αγοράσω καινούριο παιχνίδι», είναι μερικές μόνο από τις φράσεις που κάποιοι έχουν ακούσει στην παιδική τους ηλικία ή επαναλαμβάνουν σήμερα από τη θέση του γονέα και συνδέονται με τη μελέτη των παιδιών στο σπίτι.

Πολλοί γονείς, υποκινούμενοι από το άγχος και την επιθυμία τους να επιτύχουν τα παιδιά τους όσο το δυνατόν καλύτερο μαθησιακό αποτέλεσμα, θεωρούν πως, αν ένα παιδί δεν διαβάζει πολύ στο σπίτι, δεν θα τα πάει καλά στο σχολείο. Ωστόσο, το να αγχωνόμαστε υπερβολικά, να υπερ-εμπλεκόμαστε στην προσπάθεια του παιδιού, όταν μελετά στο σπίτι, και να πιέζουμε καταστάσεις επιφέρει, τις περισσότερες φορές, τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιδιώκουμε. Ας μην ξεχνάμε πως σε κανέναν δεν αρέσουν οι φωνές, οι καβγάδες και οι τιμωρίες. Πόσο μάλλον στους μικρούς μαθητές, που με τα ήδη υπερφορτωμένα προγράμματά τους, νιώθουν ολοένα και μεγαλύτερη εξάντληση όσο η χρονιά προχωρά. Το σημαντικό γι’ αυτούς είναι οι γονείς τους να τους προσφέρουν ένα ήρεμο περιβάλλον, το οποίο θα τους βοηθήσει να οργανώσουν τη μελέτη τους στο σπίτι, να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στη σχολική εργασία και τη μάθηση, αλλά και να καλλιεργήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες, για να διαβάζουν σωστά και να αποδίδουν τα μέγιστα, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους.

Το πρώτο καθοριστικής σημασίας βήμα που μπορούμε να κάνουμε, ώστε να βοηθήσουμε σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό τα παιδιά, όταν μελετούν στο σπίτι, είναι να δημιουργήσουμε γι’ αυτά το κατάλληλο κλίμα. Φροντίζουμε, λοιπόν, να διασφαλίσουμε συνθήκες τέτοιες, που να ενισχύουν το κίνητρο για μάθηση και να καλλιεργούν το αίσθημα προσωπικής ευθύνης των παιδιών:

• Δίνουμε στα παιδιά τον χρόνο που χρειάζονται για να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του νέου προγράμματός τους! Η έναρξη κάθε νέας σχολικής χρονιάς φέρνει μαζί της νέα δεδομένα και νέες μαθησιακές απαιτήσεις, στις οποίες τα παιδιά καλούνται να ανταποκριθούν. Καθώς η μία εκπαιδευτική βαθμίδα διαδέχεται την άλλη, οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με αλλαγές στο μαθησιακό και σχολικό περιβάλλον. Οι αλλαγές αυτές ενδέχεται να συνυπάρχουν με αλλαγές στην οικογενειακή ή κοινωνική ζωή των παιδιών, οι οποίες μπορεί να είναι δυσάρεστες (π.χ. οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης, η ανεργία του ενός ή και των δύο γονέων, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η μετακόμιση ή η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος) ή ευχάριστες (π.χ. ο ερχομός ενός νέου μέλους στην οικογένεια ή η έναρξη μιας νέας δραστηριότητας). Όποιες και αν είναι οι περιστάσεις, πάντως, οι γονείς καλούνται να είναι υπομονετικοί και να αντιληφθούν ότι τα παιδιά τους χρειάζονται χρόνο προσαρμογής στις νέες συνθήκες του σχολικού βίου, αναπόσπαστο κομμάτι του οποίου αποτελεί και η μελέτη στο σπίτι.
• Διατηρούμε την ψυχραιμία μας απέναντι σε συμπτώματα των παιδιών, όπως τα παράπονα για σωματικές ενοχλήσεις, η συχνουρία και η άρνηση για ενασχόληση με τις σχολικές υποχρεώσεις στο σπίτι! Πρόκειται για σημάδια που καταδεικνύουν άγχος ή/και φόβο για τις νέες συνθήκες και τις υποχρεώσεις που καλούνται να εκπληρώσουν ως μαθητές και υποχωρούν ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα. Αυτό που σίγουρα βοηθάει είναι τα παιδιά να γνωρίζουν ότι οι γονείς τους είναι δίπλα τους και τα στηρίζουν σε κάθε νέο τους εγχείρημα. Ωστόσο, αν τέτοιου τύπου συμπτώματα εξακολουθούν να εκδηλώνονται και δεν υποχωρήσουν, συνιστάται η επικοινωνία με τον δάσκαλο, η συνεργασία μαζί του και, αν κριθεί σκόπιμο, η παρέμβαση κάποιου επαγγελματία.
• Δείχνουμε ενδιαφέρον για όσα αφορούν στο σχολείο, τόσο στο μαθησιακό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της σχολικής ζωής και πράξης στο σύνολό της! Φροντίζουμε, βέβαια, το ενδιαφέρον μας αυτό να μην αγγίζει την υπερβολή, καθώς τα μικρότερα κυρίως παιδιά το εκλαμβάνουν ως πίεση. Τονίζουμε απλά, με λόγια και πράξεις, ότι οι γονείς τους είναι πλάι τους, έτοιμοι να ακούσουν για όσα συμβαίνουν στο σχολείο και πρόθυμοι να βοηθήσουν, όπου και όποτε αυτό χρειαστεί. Μια τέτοια στάση συμβάλλει στην καλλιέργεια ήρεμου και ασφαλούς κλίματος και ενισχύει την εμπιστοσύνη των παιδιών στις δυνατότητές τους, μέσα από την εμπιστοσύνη στην αρωγή των γονέων τους.
• Βοηθούμε τα παιδιά να αντιληφθούν ότι η μελέτη στο σπίτι και ο προγραμματισμός της αποτελούν ατομική τους ευθύνη! Σιγά σιγά και χωρίς πίεση, τα παιδιά πρέπει να αποδεχτούν τη σχολική εργασία ως κομμάτι της καθημερινότητάς τους και του προγράμματός τους. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα, η συμβολή των γονέων είναι καθοριστικής σημασίας. Οι τιμωρίες ή οι υπερβολικές παροχές, προκειμένου τα παιδιά να ολοκληρώσουν την απογευματινή τους μελέτη, δε λειτουργούν επικουρικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Οι γονείς οφείλουν, με ηρεμία και κατανόηση απέναντι στις ανάγκες των παιδιών τους (π.χ. ανάγκη για διάλειμμα, για ψυχαγωγικές δραστηριότητες και για ελεύθερο χρόνο), να υπενθυμίζουν ότι, αν αυτά επιλέξουν να μην ολοκληρώσουν τη μελέτη τους, αυτό θα γίνει αντιληπτό στη σχολική τάξη. Ένας αποδοτικός τρόπος για να ενισχύσουν οι γονείς το αίσθημα προσωπικής ευθύνης των παιδιών, ιδιαίτερα όσων ανήκουν σε μικρότερες ηλικιακές βαθμίδες, είναι η εκχώρηση ευθυνών. Έτσι, τα παιδιά γίνονται υπεύθυνα για την προετοιμασία της σχολικής τους σάκας, φροντίζουν για την καλή εικόνα των βιβλίων και των τετραδίων τους και, σε επόμενη φάση, συγκροτούν το πρόγραμμά τους (π.χ. ώρα παιχνιδιού, ώρα διαβάσματος κ.λπ.).
• Δίνουμε το καλό παράδειγμα! Για όση ώρα τα παιδιά μελετούν, καλό είναι να αποφεύγουμε να βλέπουμε τηλεόραση ή να παίζουμε κάποιο παιχνίδι στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Μπορούμε να επιλέξουμε και εμείς να ολοκληρώσουμε την ώρα εκείνη μια εργασία, η οποία δεν αποσπά τα παιδιά από τη μελέτη τους. Μια πολύ καλή τακτική είναι οι γονείς να προτείνουν, πού και πού, στα παιδιά να δουλέψουν στον ίδιο χώρο, ολοκληρώνοντας ο καθένας τις υποχρεώσεις του. Οι γονείς τη δουλειά τους και τα παιδιά τη μελέτη τους.
• Δίνουμε στα παιδιά χρόνο για παιχνίδι και αναψυχή! Όσο σημαντικό είναι να ολοκληρώνουν τα παιδιά την απογευματινή τους μελέτη, άλλο τόσο σημαντικό είναι να έχουν την ευκαιρία για ένα διάλειμμα από τις υποχρεώσεις τους. Φροντίζουμε να αφήνουμε πάντα στα παιδιά ένα παράθυρο ελεύθερου χρόνου και τους δίνουμε τη δυνατότητα επιλογής των δραστηριοτήτων που τους αρέσουν, στο χρονικό αυτό διάστημα. Κάτι τέτοιο βοηθάει στη συγκέντρωσή τους κατά την ώρα της μελέτης, αφού γνωρίζουν ότι μετά το πέρας της, θα έχουν σίγουρα και το χρόνο να χαλαρώσουν και να ψυχαγωγηθούν.

Πέρα, όμως, από τη διάθεση για μελέτη και τη θετική στάση απέναντι στη σχολική εργασία, τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν και τις απαραίτητες δεξιότητες, προκειμένου να προετοιμάζονται σωστά για κάθε επόμενη σχολική μέρα. Να κατορθώνουν, δηλαδή, να διαβάζουν με τον σωστό τρόπο, ώστε η μελέτη τους στο σπίτι να είναι αποδοτική, σύμφωνα πάντα με τις δυνατότητές τους. Ο ρόλος μας είναι και σε αυτό το επίπεδο σημαντικός και η συμβολή μας καθοριστική:

• Ακούμε, λοιπόν, πάντα τους προβληματισμούς και τη γνώμη των παιδιών στο θέμα «μελέτη»! Διατηρούμε θετική στάση απέναντί τους και τα επαινούμε, όχι μόνο όταν ολοκληρώνουν τα μαθήματά τους, αλλά και όταν πετυχαίνουν μόνα τους άλλους, μικρότερους στόχους. Μαθαίνουν με αυτόν τον τρόπο πως οι γονείς τους τα στηρίζουν στην εκπλήρωση κάθε στόχου τους, μεγάλου ή μικρού.
• Βοηθούμε τα παιδιά στην οργάνωση και στη διαχείριση του χρόνου τους! Μια καλή τεχνική είναι να φτιάξουμε μαζί με τα παιδιά έναν εβδομαδιαίο πίνακα, με σημειωμένα τα μαθήματα που πρέπει να γίνονται στο σπίτι κάθε μέρα. Φροντίζουμε η απογευματινή μελέτη να ξεκινά με τα πιο απαιτητικά μαθήματα και να τελειώνει με τα πιο εύκολα για τα παιδιά.
• Σιγουρευόμαστε, μέσω του ελέγχου, ότι οι μικροί μαθητές είναι σε θέση να υπολογίζουν μόνοι τους την ώρα που τους χρειάζεται για να ολοκληρώσουν μια εργασία σε ικανοποιητικό βαθμό! Αν το κατορθώσουν αυτό, θα οδηγηθούν στην «αυτο-οριοθέτηση». Θα μπορούν, δηλαδή, να προγραμματίζουν σωστά και με τον δικό τους τρόπο τη μελέτη τους. Πάντοτε με τη δική μας διακριτική παρακολούθηση, θα πρέπει η διαδικασία της εργασίας στο σπίτι να γίνεται και αποδοτική και ευχάριστη.
• Φροντίζουμε να πείσουμε τα παιδιά ότι η προετοιμασία για το σχολείο δεν είναι υπόθεση της τελευταίας στιγμής! Είναι προτιμότερο να διαβάζουν καθημερινά, έστω και από λίγο, παρά να καταφεύγουν στο εξοντωτικό διάβασμα της τελευταίας νύχτας. Όσο μικρότερα εξοικειωθούν με αυτήν τη λογική, τόσο λιγότερο θα δυσκολευτούν και θα πιεστούν μεγαλώνοντας, όταν οι σχολικές απαιτήσεις θα μοιάζουν -και θα είναι-δυσβάστακτες.
• Συμβάλλουμε στην αυτοσυγκέντρωσή των παιδιών, θυμίζοντάς τους να ξεκουράζονται! Έχουμε στον νου μας ότι ένας μικρός μαθητής έχει ανάγκη για διάλειμμα κάθε 20-30 λεπτά περίπου, ενώ ένας μεγαλύτερος (ηλικίας Γυμνασίου και άνω) κάθε 40-50 λεπτά, για να είναι αποδοτικότερος στη μελέτη του.
• Προτρέπουμε τα παιδιά να μάθουν -και να συνηθίσουν- να χρησιμοποιούν λεξικό! Αυτό θα τα βοηθήσει να μάθουν σωστή ορθογραφία και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.
• Είμαστε προσεκτικοί με τη «διόρθωση» των γραπτών! Είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, οι γονείς να διορθώνουν τα γραπτά των παιδιών τους, με το να παρεμβαίνουν σε όσα εκείνα γράφουν και στον τρόπο που τα γράφουν. Μερικοί ζητούν από τους μικρούς μαθητές να σβήσουν ή ακόμα και να σκίσουν σελίδες. Να τονίσουμε, στο σημείο αυτό, ότι δουλειά του γονέα δεν είναι να επισημαίνει συνεχώς τα λάθη στα παιδιά, αλλά να τα ενθαρρύνει να μπουν στον κόσμο της μελέτης και να αποκτήσουν την αίσθηση ότι τα καταφέρνουν. Προτιμότερο είναι, λοιπόν, να προτρέπουμε τα παιδιά να ελέγχουν μια άσκηση, να την ξανακοιτούν και να ξαναπροσπαθούν, ώστε τα λάθη τους να μετατραπούν σε μαθησιακό όφελος.
• Προτείνουμε συστήματα οργάνωσης της μνήμης των παιδιών και ταξινόμησης των σημαντικών σημείων σε καθετί που διαβάζουν. Τα παρακινούμε να υπογραμμίζουν τα κύρια σημεία του μαθήματος, να κρατούν σημειώσεις ή να δίνουν πλαγιότιτλους στο περιθώριο των σελίδων. Τους προτείνουμε, ακόμα, να χρησιμοποιούν διαφορετικά χρώματα για να τονίσουν δύσκολες ορθογραφικά λέξεις, κανόνες γραμματικής, μαθηματικούς τύπους, σημαντικές ημερομηνίες ή ονόματα κ.λπ.). Μια, επίσης, καλή τακτική είναι να κολλούν σημαντικές σημειώσεις στον τοίχο του γραφείου τους. Δεν ξεχνάμε, βέβαια, ότι τα παιδιά είναι ελεύθερα να επιλέξουν το σύστημα ή τα συστήματα που τα εξυπηρετούν, σύμφωνα με τον δικό τους τρόπο μελέτης και εργασίας. Μπορούμε, τέλος, να τα βοηθήσουμε να δημιουργήσουν, εφόσον έχουν τη διάθεση και θέλουν, το δικό τους σύστημα οργάνωσης.
• Εντάσσουμε στο πρόγραμμα των μικρών μαθητών, ανά δεκαπενθήμερο, μια μικρή επανάληψη της ύλης που διδάχτηκαν κατά την περίοδο αυτή. Φροντίζουμε να συνηθίσουν σε αυτόν τον τρόπο επανάληψης, καθώς τα βοηθάει να συγκρατούν καλύτερα όσα έμαθαν και να είναι σε μεγαλύτερο βαθμό προετοιμασμένα για την περίοδο των τριμηνιαίων ή τετραμηνιαίων σχολικών επαναλήψεων. Αυτή είναι μια τακτική που εντάσσουν στο πρόγραμμά τους και οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί.
• Επιτρέπουμε στα παιδιά να διαβάζουν, ανά διαστήματα, με άλλους συμμαθητές τους. Με αυτόν τον τρόπο εξασκούνται στον ομαδικό τρόπο εργασίας. Έχουν, επιπλέον, την ευκαιρία να παραδειγματιστούν από μεθόδους οργάνωσης των συμμαθητών τους και να υιοθετήσουν όσες από αυτές ταιριάζουν στον δικό τους τρόπο μελέτης.

Εάν τακτικές όπως οι παραπάνω δεν εφαρμοστούν άμεσα ή δεν υιοθετηθούν στο σύνολό τους, αποφεύγουμε την ένταση, τα νεύρα και τις φωνές. Το βασικό είναι να αντιληφθούν τα παιδιά την ανάγκη της οργανωμένης μελέτης. Τα υπόλοιπα μπορούν κάλλιστα να διορθωθούν και να λυθούν με συζήτηση. Με αγάπη, υπομονή και επιβράβευση κάθε προσπάθειας των παιδιών, θέτουμε τις βάσεις για μια υγιή σχέση μαζί τους. Ακόμα, τους παρέχουμε το χρησιμότερο εργαλείο που χρειάζονται καθ’όλη τη διάρκεια της σχολικής ζωής και εμπειρίας τους: να μάθουν να αντλούν, να οργανώνουν και να επεξεργάζονται τη γνώση με τον πιο σωστό και αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς να κουράζονται και να αγχώνονται.

Και μια τελευταία συμβουλή…

Αγαπητοί γονείς, φροντίστε να διατηρείτε ανοικτό το κανάλι επικοινωνίας με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα των παιδιών σας! Ενημερωθείτε για τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί προσεγγίζουν τα παιδιά σας και δουλεύουν μαζί τους! Επικοινωνήστε με τους δασκάλους δια ζώσης, από το τηλέφωνο ή, έστω, μέσω ενός τετραδίου επικοινωνίας! Αντί να αναπτύσσετε σε κάθε περίπτωση το δικό σας παιδαγωγικό σύστημα, με βάση τον τρόπο που διδαχτήκατε οι ίδιοι ως μαθητές, γίνετε συνεργάτες των δασκάλων! Εμπιστευτείτε τους και ακολουθήστε τις συμβουλές που δίνουν και τις συστάσεις που απευθύνουν σχετικά με τη μελέτη των παιδιών στο σπίτι! Γίνετε συνοδοιπόροι των δασκάλων σ’ έναν δρόμο που θα οδηγήσει τα παιδιά σας στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη!

 

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

 

Τάσσος Κυρίκος

Μαθηματικός