Σύνταξη άρθρου: Ανδριάνα Δημητριάδου

Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ουρανός

 

Τι είναι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Η έννοια της σχολικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αν και δεν είναι ευρύτατα διαδεδομένη στην ελληνική σχολική πραγματικότητα, ωστόσο έχει μια μακρά ιστορία στον παγκόσμιο χώρο της εκπαίδευσης. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για μορφή εκπαίδευσης που παρέχεται εξ αποστάσεως και στις δύο βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης. Βέβαια αφορά τόσο σε ανήλικους όσο και σε ενήλικες μαθητές.

Η πορεία της εξ αποστάσεως σχολικής εκπαίδευσης ξεκινάει από τα τέλη του 19ου- αρχές του 20ου αιώνα με σκοπό να δώσει λύσεις σε μαθητές χωρών αραιοκατοικημένων ή με αχανείς εκτάσεις, όπως η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, ο Καναδάς κ.ά., οι οποίοι ζούσαν σε απομακρυσμένες περιοχές και αδυνατούσαν να φοιτήσουν στο σχολείο. Στη συνέχεια, ο θεσμός της εξ αποστάσεως σχολικής εκπαίδευσης επεκτάθηκε και σε άλλες κατηγορίες μαθητών, οι οποίοι για διάφορους λόγους δεν δύνανται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα ενός συμβατικού σχολείου.

Στις μέρες μας, η εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση διακρίνεται γενικώς σε δύο κατηγορίες:

  • αυτοδύναμη: οι μαθητές ολοκληρώνουν τις σπουδές τους αμιγώς από απόσταση
  • συμπληρωματική: οι μαθητές αξιοποιούν τις Νέες Τεχνολογίες, συμπληρώνουν τις Γνώσεις τους σε αντικείμενα του ενδιαφέροντός τους, που δεν καλύπτονται από τη συμβατική εκπαίδευση. Σε αυτή υπάγονται και εκπαιδευτικά αντικείμενα για τη διδασκαλία των οποίων δεν απαιτείται η φυσική παρουσία του μαθητή.

Στην Ελλάδα

Ένα οργανωμένο πρόγραμμα εξ αποστάσεως σχολικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα δεν είναι εύκολο να δημιουργηθεί. Εμπλέκονται πολλοί φορείς σε πολλά επίπεδα και απαιτούνται οι κατάλληλες υποδομές. Εμπλέκονται καταρχάς ο φορέας υλοποίησης (Υπουργείο Παιδείας, Δήμοι κ.λ.π.), οι εκπαιδευτικοί , τα μαθήματα, η μέθοδος διδασκαλίας και το εκπαιδευτικό υλικό του προτεινόμενου προγράμματος καθώς επίσης και τα τεχνολογικά μέσα, που είναι απολύτως απαραίτητα για τη λειτουργία του πράγματος. Ας το δούμε στην πράξη.

Ένα πρόγραμμα σχολικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

Όπως προαναφέρθηκε, μολονότι υπάρχει μακρά ιστορία και εξέλιξη στην εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση, στην Ελλάδα οι συνθήκες είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο. Όπου υπάρχει ανάγκη για τέτοιο πρόγραμμα και αυτό δημιουργηθεί θα έχει ως σκοπό να καλύψει τις ανάγκες μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που κατοικούν σε απομακρυσμένες και ακριτικές νησιωτικές ή ορεινές περιοχές με μονοθέσια και ολιγοθέσια σχολεία, στα οποία παρέχεται μεν η συμβατική εκπαίδευση από τον δάσκαλο/καθηγητή του σχολείου, οι μαθητές όμως δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα λεγόμενα ειδικά μαθήματα που περιλαμβάνονται στα ωρολόγια προγράμματα των σχολείων. Ο οργανισμός που θα είναι επιφορτισμένος με την οργάνωση και υλοποίηση του προγράμματος, θα είναι μια Σχολική Επιτροπή Πρωτοβάθμιας/Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης των Δήμων της εκάστοτε περιοχής με ολιγοθέσια σχολεία.

Οργάνωση, εκπαιδευτικοί, μαθήματα και εκπαιδευτικό υλικό.

Το προτεινόμενο πρόγραμμα εξ αποστάσεως σχολικής εκπαίδευσης θα επιχειρεί λοιπόν να δώσει λύση στην απουσία των λεγόμενων ειδικών μαθημάτων (Μουσική, Εικαστικά, Θεατρική Αγωγή κ.τ.λ.) από εκπαιδευτικούς της κατάλληλης ειδικότητας, σε μονοθέσια ή ολιγοθέσια σχολεία, όπου οι διδάσκοντες είναι απόφοιτοι των παιδαγωγικών σχολών και δεν έχουν ειδίκευση στη διδασκαλία των μαθημάτων αυτών. Η οργάνωση λοιπόν, του σχολικού δικτύου, θα διαμορφωθεί ως εξής:

Αρχικά οι διδάσκοντες των μονοθέσιων και ολιγοθέσιων σχολείων της περιοχής, κατόπιν συζήτησης με τους μαθητές και τους γονείς, ενημερώνουν την Επιτροπή για τα μαθήματα που λείπουν από το ωρολόγιο πρόγραμμα και επιθυμούν να διδαχθούν οι μαθητές με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Κατόπιν η Επιτροπή κατατάσσει τους μαθητές σε «εικονικά» τμήματα διδασκαλίας ανάλογα με την ηλικία και την επιλογή του μαθήματος που έχουν κάνει. Να σημειωθεί πως οι εκπαιδευτικοί που θα συνεργάζονται με το πρόγραμμα, θα είναι εκπαιδευτικοί των ειδικών μαθημάτων οι οποίοι υπηρετούν  ήδη παράλληλα σε δημοτικά σχολεία της εκάστοτε περιοχής. Τα μαθήματα που διδάσκονται θα είναι : Μουσική, Ξένες γλώσσες, Θεατρική Αγωγή, Εικαστικά και Πληροφορική. Η μέθοδος διδασκαλίας με την οποία θα υλοποιηθεί το προτεινόμενο πρόγραμμα θα περιλαμβάνει:

  • τη δημιουργία εικονικών τάξεων με τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών για όσους μαθητές έχουν πρόσβαση σε υπολογιστές και Διαδίκτυο, όπου το μάθημα θα γίνεται με τη χρήση υπολογιστή και κάμερας
  • τη μέθοδο της εκπαίδευσης με αλληλογραφία, όπου οι μαθητές λαμβάνουν με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο το υλικό και τις οδηγίες από τους διδάσκοντες και θα αποστέλλουν τις εργασίες τους συμπληρωμένες. Φυσικά προβλέπεται και τηλεφωνική επικοινωνία, όποτε αυτό κρίνεται αναγκαίο
  • την ανά τρίμηνο συνάντηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών του κάθε τμήματος στην έδρα της Επιτροπής με σκοπό την αλληλεπίδραση και την ανταλλαγή σκέψεων μεταξύ των συμμαθητών και του/των εκπαιδευτικού/ών

Το εκπαιδευτικό υλικό

Το εκπαιδευτικό υλικό έχει πολύ σημαντικό ρόλο στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, καθώς οι εκπαιδευόμενοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτό. Απαιτείται να οργανωθεί με τρόπο τέτοιο, ώστε να καθοδηγεί τον μαθητή, να αλληλεπιδρά με αυτόν, να επεξηγεί, να αξιολογεί και να ενθαρρύνει αλλά και να τον ελκύει. Μην ξεχνάμε πως δεν υφίσταται φυσική παρουσία του εκπαιδευτικού, η οποία πάντα βοηθά τον μαθητή να συγκεντρώνεται στον στόχο του. Στο παρόν σχολικό πρόγραμμα, το εκπαιδευτικό υλικό περιλαμβάνει σαφώς τα σχολικά βιβλία του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων του κάθε μαθήματος, έντυπο υλικό με τις οδηγίες-σημειώσεις των εκπαιδευτικών, ασκήσεις εξάσκησης, εκπαιδευτικές εφαρμογές και παιχνίδια καθώς και αναρτημένα στις διαδικτυακές πλατφόρμες βίντεο με παραδείγματα και ασκήσεις αυτοαξιολόγησης.

Αρχές μάθησης στο εξ αποστάσεως σχολείο

Αυτό που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι πως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι σχολείο και κατά συνέπεια διέπεται από πολύ συγκεκριμένα εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά και αρχές της μάθησης, οι οποίες, όπως και με το συμβατικό σχολείο, μπορούν να διατυπωθούν ως εξής:

  • Ενεργός συμμετοχή του μαθητή
  • Κοινωνική αλληλεπίδραση
  • Δραστηριότητες που έχουν νόημα
  • Σύνδεση των νέων πληροφοριών µε τις προϋπάρχουσες γνώσεις
  • Χρήση στρατηγικών
  • Ανάπτυξη της αυτορρύθμισης και εσωτερική σκέψη
  • Αναδόμηση της προϋπάρχουσας γνώσης
  • Στόχος η κατανόηση κι όχι η απομνημόνευση
  • Βοήθεια για πώς να μάθουν οι μαθητές να εφαρμόζουν τις γνώσεις τους
  • Διάθεση χρόνου για εξάσκηση
  • Αναπτυξιακές και ατομικές διαφορές
  • Καλλιέργεια των κινήτρων
  • Εξοικείωση με την τεχνολογία
  • Πολυμορφικότητα (συνδυασμός τεχνολογικών εφαρμογών στην εκπαίδευση και βιωματικής μάθησης)

Συνδυάζοντας λοιπόν τις αρχές μάθησης και την έννοια της πολυμορφικότητας του εκπαιδευτικού υλικού που προαναφέραμε, διαφαίνεται πως υπάρχουν αρκετές δυνατότητες εφαρμογής τους σε πρόγραμμα σχολικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Επίλογος

Όλα τα παραπάνω, όμως, για να ανταποκρίνονται στις αρχές της πολυμορφικότητας πρέπει να συνδυαστούν και με τις αρχές μάθησης. Έτσι, κάθε μορφή του προτεινόμενου εκπαιδευτικού πακέτου, πρέπει να στοχεύει στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητών, στην σύνδεση των νέων γνώσεων με τις ήδη υπάρχουσες, στη δημιουργία κινήτρων, στην ανάπτυξη της αυτορρύθμισης και στην βαθιά κατανόηση του διδασκόμενου αντικειμένου. Και ας σκεφτούμε και τούτο: ίσως ο συνδυασμός της συμβατικής εκπαίδευσης με την εξ αποστάσεως να είναι το μέλλον του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

 

Πηγές

  1. Βασάλα Π.(2005). Εξ αποστάσεως Σχολική Εκπαίδευση. Στο: Α. Λιοναράκης, Ι. Γκιόσος, Μ. Κουτσούμπα, Π. Βασάλα, Χ. Παναγιωτακόπουλος, & Μ. Ξένος (Επιμ.), Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση- Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Εφαρμογές (σελ. 53- 80). Πάτρα. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
  2. Βοσνιάδου Σ. (2001). Πώς μαθαίνουν οι μαθητές. ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. ΔΙΕΘΝΕΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΣ UNESCO. 
  3. Γκιόσος Ι. & Κουτσούμπα Μ. (2005). Θεωρητικές προσεγγίσεις στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού στην ΑεξΑΕ. Στο: Α. Λιοναράκης, Ι. Γκιόσος, Μ. Κουτσούμπα, Π. Βασάλα, Χ. Παναγιωτακόπουλος, & Μ. Ξένος (Επιμ.), Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση- Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Εφαρμογές (σελ. 39- 52). Πάτρα. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
  4. Ματράλης Χ. (1998-1999). Ύπαρξη- Σχεδιασμός ειδικού εκπαιδευτικού υλικού. Στο: Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης, Β. Μακράκης & Χ. Ματραλής (Επιμ.), Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση- Θεσμοί και λειτουργίες (σελ. 47-55). Πάτρα. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
  5. Ματραλής Χ. (1998-1999). Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης. Στο: Α. Κόκκος, Α. Λιοναράκης, Χ. Ματράλης & Χ. Παναγιωτακόπουλος (Επιμ.), Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση- Το εκπαιδευτικό υλικό και οι νέες τεχνολογίες (σελ. 71-103). Πάτρα. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

 

Ηλ. Ταχ: [email protected]

Ανδριάνα Δημητριάδου

Δασκάλα, Ειδικός των Επιστημών της Αγωγής