Σύνταξη άρθρου: Μαρία Γάλλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

 

Το Υπουργείο των Εξωτερικών, ο χώρος της υψηλής εποπτείας του Σ.Α.Ε.

Αν θα θέλαμε να δώσουμε μια εικόνα της ελληνικής διασποράς, στο σύνολό της, αυτή θα ήταν ενός αρχιπελάγους με διάσπαρτες εστίες Ελληνισμού σε όλον τον κόσμο. Οι εστίες αυτές χαρακτηρίζονται είτε από ταυτότητες περισσότερο ελληνικές είτε περισσότερο αφομοιωμένες στις χώρες υποδοχής. Σε κάθε περίπτωση παραμένουν ισχυρά ελληνικές και πάντα στραμμένες προς τη μητέρα-Ελλάδα.

Είναι γεγονός πως από τις μεταναστεύσεις του 19ου αιώνα αλλά και από αυτές των δεκαετιών του 1950, του 1960 και του 1970 έχουν αλλάξει πολλά. Το πέρας του χρόνου φέρει νέα δεδομένα στη διαμόρφωση των θεσμών των Ελλήνων της διασποράς του 21ου αιώνα. Ο Ελληνισμός της διασποράς σήμερα ορίζεται ως ένα ζωντανό και παραγωγικό πεδίο συνάντησης/συνύπαρξης και, κυρίως, συνεργασίας των απανταχού Ελλήνων, ως Έλληνες του εξωτερικού, με τη διττή τους ιδιότητα της ελληνικής τους καταγωγής και ως ενσωματωμένοι πολίτες ενός άλλου κράτους. Ορίζεται, φυσικά, και ως λαχτάρα της διατήρησης της ταυτότητας.

Διασπορά, οι στόχοι της

Τα θεσμικά δίκτυα, τα εθνικά ζητήματα, η Ορθοδοξία και το Ελληνικό πνεύμα, η ελληνική γλώσσα, η εκπαίδευση, η οικονομία, η τέχνη και ο πολιτισμός της Ελλάδας, η νέα ταυτότητα μεταξύ της ελληνικής και της καινούργιας εντοπιότητας είναι μερικά μόνο ζητήματα που αφορούν τους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό και προσπαθούν να διατηρούν αμφίδρομα ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας αλλά και τη συνεχή λειτουργία ως μέλη της ελληνικής κοινωνίας με την πατρίδα τους. Καθώς οι τελευταίοι έχουν αυξηθεί ραγδαία από τις αρχές του 2000 και μετά, κρίθηκε σκόπιμο και αναγκαίο από την Πολιτεία η ενοποίηση και η συνεργασία τους υπό το κοινό πρίσμα ενός διεθνώς αναγνωρισμένου οργανισμού- συμβουλίου. Έτσι ξεκίνησε η ιδέα της δημιουργίας του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού.

Ιστορικά

Το ενδιαφέρον της Ελλάδας για τον απόδημο ελληνισμό θεσμοθετείται συνταγματικά για πρώτη φορά το 1975, όταν συμπεριλαμβάνεται το άρθρο 108 στο Σύνταγμα της Ελλάδας με την ακόλουθη διατύπωση: «Το κράτος μεριμνά δια την ζωήν του απόδημου Ελληνισμού και την διατήρησιν των δεσμών του με την μητέρα πατρίδα. Επίσης μεριμνά δια την παιδείαν και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των εκτός της επικρατείας εργαζομένων Ελλήνων».  Το επόμενο βήμα προς την ενοποίηση των αποδήμων Ελλήνων έγινε το 1981. Ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, υπήρξε για δεκαετίες κάτοικος Η.Π.Α., ενώ κατά τη διάρκεια της επταετούς διδακτορίας ίδρυσε το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (Π.Α.Κ.) στη Σουηδία. Η ίδρυση του Π.Α.Κ. πραγματοποιήθηκε με την ιστορική ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στη αίθουσα του Συλλόγου Ελλήνων Μεταναστών στη Στοκχόλμη. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πλήρη επίγνωση της συνεισφοράς των αποδήμων για την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος, όπως και της εν δυνάμει σημασίας της ελληνικής διασποράς για την ανάπτυξη της χώρας.

Το 1982 ιδρύεται και η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Το 1993 η αρμοδιότητά της περνά στο Υπουργείο Εξωτερικών, όπου παραμένει μέχρι σήμερα. Η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού, ως αυτόνομη γραμματεία με ξεχωριστό προϋπολογισμό, αποτελεί για τα επόμενα χρόνια τον επίσημο συνομιλητή των Ελλήνων της διασποράς με την ελληνική πολιτεία. Έτσι δημιουργείται ένα αξιόλογο αρχείο όπου καταγράφονται οι εκατοντάδες ομογενειακές οργανώσεις, αλλά και εκθέσεις που αφορούν στην ιστορία των ελληνικών κοινοτήτων, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, αλλά και τα αιτήματά τους. Η Γ.Γ.Α.Ε. ενισχύει οικονομικά τις οργανώσεις των αποδήμων και ξεκινά πολλές δράσεις, όπως τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων με απόδημους Έλληνες καλλιτέχνες.

Τον Ιούλιο του 1985, η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού οργανώνει τη σύγκλιση του 1ου Παγκόσμιου Συνεδρίου των Αποδήμων Ελλήνων με 63 εκπροσώπους οργανώσεων της ομογένειας από πολλές χώρες του κόσμου*, εκπροσώπους φορέων της ελληνικής πολιτείας και διάφορους παρατηρητές (Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και Αλεξάνδρειας, ελληνορθόδοξες μητροπόλεις του εξωτερικού και συλλόγους επαναπατρισθέντων στην Ελλάδα). Όπως διαφαίνεται από το πρόγραμμα, αλλά και από τα πρακτικά του συνεδρίου, κύριο μέλημά τους ήταν η σύσταση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, η δημιουργία του οποίου ήταν πάγιο αίτημα των αποδήμων, αλλά και προεκλογική δέσμευση του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Το αίτημα ήταν σημαντικό να υλοποιηθεί. Υπήρχαν βέβαια προβληματισμοί για την εκπροσώπηση του Συμβουλίου, δηλαδή την επιλογή κριτηρίων για την εκλογή των συνέδρων από τις οργανώσεις αποδήμων για τον θεσμό του Συμβουλίου.

Η έδρα του Σ.Α.Ε. στη Θεσσαλονίκη. Πηγή: Διαδίκτυο

Έκτοτε πέρασαν άλλα τέσσερα χρόνια μέχρι το 1989, όταν δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Νόμος Ν. 1867/89 (Άρθρο 18) με τον οποίο ιδρύθηκε το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού. Θα περάσουν άλλα έξι χρόνια μέχρι την υλοποίηση του νομοθετήματος και την πρώτη ιδρυτική συνέλευση του Σ.Α.Ε. τον Δεκέμβριο του 1995. Οι 269 σύνεδροι, που συμμετείχαν στην ιδρυτική συνέλευση, έφτασαν στη Θεσσαλονίκη από 49 διαφορετικές χώρες: ήταν εκεί Έλληνες από την Αργεντινή και την Ουρουγουάη, από τη Γαλλία και τη Βενεζουέλα, από την Αιθιοπία, την Ιορδανία, τη Λιβύη και τον Λίβανο, την Ουκρανία και το Σουδάν, την Τυνησία και τη Συρία […] Υπήρχαν Έλληνες πλούσιοι από τις Η.Π.Α. και την Αγγλία, ιδιοκτήτες μεγάλων επιχειρήσεων και εφοπλιστικών γραφείων, Έλληνες που δούλεψαν σκληρά και τώρα ζούσαν με άνεση. Υπήρχαν Έλληνες φτωχοί από την πρώην Σοβιετική Ένωση που κερδίζουν λιγότερα από 10 δολάρια τον μήνα. Η ατμόσφαιρα στην συμπρωτεύουσα ήταν συγκινητική. Ο ενθουσιασμός για το μέλλον του νέου εγχειρήματος ίδρυσης ενός παγκόσμιου οργάνου εκπροσώπησης του Ελληνισμού της διασποράς ήταν φανερός.

* Οι εκπρόσωποι ήταν από τις εξής 30 χώρες: Αίγυπτος, Αργεντινή, Αυστραλία, Βέλγιο, Βραζιλία, Βουλγαρία, Γαλλία, Δανία, Ελβετία, Ε.Σ.Σ.Δ., Ζιμπάμπουε, Η.Π.Α, Ισραήλ, Ιταλία, Καναδάς, την τότε Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, Μαρόκο, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Νότια Αφρική, Ολλανδία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Ουγγαρία, Ουρουγουάη, Παναμάς, Πολωνία, Ρουμανία, Σουηδία, Τσεχοσλοβακία, Χιλή.

Τι είναι το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού

Το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού ή αλλοιώς «Συμβούλιο Απόδημων Ελλήνων» ή απλά «Σ.Α.Ε.» είναι ένα εργαλείο των Ελλήνων του εξωτερικού, που ιδρύθηκε το 1995 και νομοθετήθηκε με τις διατάξεις του Νόμου Ν. 1867/89 (άρθρο 17) και τις διατάξεις του Προεδρικού Διατάγματος 196/13 Ιουνίου 1995. Ο σκοπός του αρχικά ήταν η αντιμετώπιση των ζητημάτων που αφορούσαν στην Ελληνική διασπορά, κυρίως την επικοινωνία με την πατρίδα. Απώτερος σκοπός ήταν και είναι να αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη δύναμη ο Ελληνισμός. Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη αυτού του σκοπού ήταν διαβουλεύσεις, συναντήσεις και παρεμβάσεις σε κυβερνητικές αποφάσεις που αφορούν στον Ελληνισμό του εξωτερικού, αλλά και γραπτές προτάσεις και ετήσιες εκθέσεις. Το 2007 και το 2008 συντάχθηκαν οι εν λόγω εκθέσεις που αφορούσαν στην ενημέρωση σχετικά με τη δράση του Σ.Α.Ε. . Εκτός από τη δράση του Συμβουλίου οι εκθέσεις περιλάμβαναν και υλικό με εισηγητικές προτάσεις προς την Ελληνική Πολιτεία. Η έδρα του Συμβουλίου βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, η οποία έχει καθιερωθεί και πρωτεύουσα του Οικουμενικού Ελληνισμού. Οι απόδημοι έχουν χωριστεί, οργανωτικά, σε Περιφέρειες. Ας τις δούμε.

Περιφέρειες

Περιφέρεια Αφρικής – Εγγύς/Μέσης Ανατολής

Περιφέρεια Ευρώπης

Περιφέρεια Η.Π.Α.

Περιφέρεια Καναδά

Περιφέρεια Κεντρικής – Νοτίου Αμερικής

Περιφέρεια χωρών πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.

Περιφέρεια Ωκεανίας-Άπω Ανατολής

Σκοπός

Δηλωμένος σκοπός στο καταστατικό της ίδρυσης του Συμβουλίου είναι να ενοποιήσει τον Ελληνισμό του Εξωτερικού, να τον στηρίξει και να συνεργαστεί μαζί του για τη διεθνή προάσπιση και ανάδειξη του Ελληνικού πνεύματος και της Ορθοδοξίας. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και στη διατήρηση και εξάπλωση της ελληνικής γλώσσας. Άλλες λειτουργίες του Συμβουλίου περιλαμβάνουν:

  • Τον Ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας και την προσπάθεια πραγματικής σύγκλισης με τις ευρωπαϊκές οικονομίες.
  • Την κατά το συμφέρον της χώρας επίλυση των ανοικτών εθνικών θεμάτων.
  • Την κατοχύρωση ρόλου ισχύος της Ελλάδας στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο.
  • Την συγκρότηση της σύγχρονης κοινωνίας με βάση τις αρχές της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας και της αλληλεγγύης.

Στους στόχους του Συμβουλίου δεσπόζει η προσπάθεια για ενότητα των απανταχού Ελλήνων και, όπως είχε δηλώσει ο πρώτος πρόεδρος του Σ.Α.Ε. και πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Κογκρέσου, κος Ανδρέας Αθανασόπουλος (Andrew Athens), η «απόλυτη ενότητα». Παράλληλα η στήριξη και αλληλοϋποστήριξη των Ελλήνων σε κάθε επίπεδο είναι ένα μεγάλο βήμα προς την ενοποίησή τους είτε βρίσκονται μέσα είτε έξω από την Ελλάδα. Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αποτροπή και άλλων εθνικών διχασμών και την καλύτερη επικοινωνία του ελληνικού λαού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πόροι του Σ.Α.Ε.

Οι πόροι του Σ.Α.Ε. προέρχονται κατά κύριο λόγο από τις τακτικές και έκτακτες συνδρομές των μελών του και επιπλέον από χορηγίες, εισφορές, δωρεές, επιχορηγήσεις κ.ά. . Το ποσό της τακτικής συνδρομής των μελών του Σ.Α.Ε. καθορίζεται από την Τακτική Συνέλευση και καταβάλλεται τον Ιανουάριο κάθε χρόνου. Τέλος, τα της κατανομής των πόρων του Σ.Α.Ε. ανά Περιφέρεια και αναλόγως των αναγκών εκάστης καθορίζονται με απόφαση του Προεδρείου του Σ.Α.Ε. .

Επαναλειτουργία του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού

Δυστυχώς, το 2009 με τις εκλογές, η λειτουργία του Σ.Α.Ε. διακόπηκε, σταμάτησαν και οι χρηματοδοτήσεις, ενώ πολύ μικρότερα ποσά διατέθηκαν για την Ομογένεια από το 2009 μέχρι το 2010. Οι λόγοι αρκετοί, όπως κακοδιαχείριση και αστοχίες, μη συμβατές με τους σκοπούς του Σ.Α.Ε. συμπεριφορές και επιδιώξεις, η κρίση, που πολύ λίγα χρόνια αργότερα δυσκόλεψε πολύ την ελληνική κοινωνία.

Πρόταση για αλλαγές στο καταστατικό του και την επαναλειτουργία του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού έχει κατατεθεί από τις αρχές του 2019 από τον πρόεδρο της Μόνιμης Ειδικής Επιτροπής του Ελληνισμού της Διασποράς, Αλέξανδρο Τριανταφυλλίδη κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής για την Αναθεώρηση του Συντάγματος. Όπως επισημαίνεται, οι συγκεκριμένες τεχνικού τύπου προτεινόμενες αλλαγές θα μπορούσαν να διευκολύνουν την επανενεργοποίηση του Άρθρου 108 και του Σ.Α.Ε., το οποίο έχει καταστεί ανενεργό από το 2010 και η επαναλειτουργία του έχει απασχολήσει επανειλημμένα την Επιτροπή του Απόδημου Ελληνισμού.

Ομογενειακή ψήφος

Από το 2009 είχε γραφτεί στο καταστατικό του Σ.Α.Ε. έκθεση με προτεινόμενο σχέδιο νόμου προς την Ελληνική Πολιτεία για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους Έλληνες εκλογείς που διαμένουν στο εξωτερικό.

Το άρθρο 1 παρ.3 του Συντάγματος διακηρύττει ότι ο λαός είναι η πηγή όλων των εξουσιών. Είναι λογικό πως ο λαός συνδέεται με το σύνολο των πολιτών που έχουν την ελληνική ιθαγένεια, ενώ όταν μιλάμε για του πολίτες που έχουν ενεργητικό εκλογικό δικαίωμα, αναφερόμαστε σε μικρότερη μερίδα των πολιτών που ταυτίζεται με το εκλογικό σώμα.

Ωστόσο η απόκτηση και η νομική ικανότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος δεν ταυτίζεται με την πραγματική άσκησή του, καθώς το εκλογικό δικαίωμα, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, ασκείται με την αυτοπρόσωπη εμφάνιση του εκλογέα στην περιφέρεια που είναι γραμμένος.

Άρα οι Έλληνες που μένουν μόνιμα ή βρίσκονται στο εξωτερικό την ημέρα της ψηφοφορίας, αδυνατούν να ψηφίσουν και ασκήσουν τα έννομα εκλογικά τους καθήκοντα με αποτέλεσμα να εγείρονται αμφιβολίες για τον σεβασμό της λαϊκής κυριαρχίας και την αρχή της καθολικής ψηφοφορίας.

Παρά το γεγονός ότι το άρθρο 51 παρ.4 του Συντάγματος παρέχει πλέον τη δυνατότητα ρύθμισης που θα επιτρέπει την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την επικράτεια, μέχρι σήμερα το θέμα παραμένει αρρύθμιστο παρά τις τελευταίες εξελίξεις, ενώ έρχεται και σε πλήρη αντίθεση με το σύστημα που υιοθετεί το Σύνταγμα για την προστασία των αποδήμων Ελλήνων (άρθρο 108 του Συντάγματος).

Οι Έλληνες της Διασποράς εννοούν και πιστεύουν πως θα έπρεπε να ψηφίζουν ανεμπόδιστα. Έτσι, στο πλαίσιο συνάντησης του προέδρου της Κ.Ε.Δ.Ε. με Έλληνες ομογενείς της Γερμανίας, οι εκπρόσωποι των ομογενών διατύπωσαν και τις ενστάσεις τους σχετικά με τους περιορισμούς που προβλέπει το σχέδιο νόμου για την ομογενειακή ψήφο. Μάλιστα υποστήριξαν ότι σε περίπτωση που εφαρμοστεί το νομικό πλαίσιο, όπως προτείνεται/κατατίθεται, οι περιορισμοί που θα επιβάλλονται θα εμποδίζουν την πλειονότητα των ομογενών να ψηφίσουν. Μεταξύ άλλων πρότειναν την καθιέρωση και της επιστολικής ψήφου, κάτι που ισχύει εδώ και χρόνια στο εξωτερικό.

Ψηφίζοντας ή όχι, η αλήθεια είναι πως οι Ομογενείς είναι πολλαπλασιαστές ισχύος της παρουσίας της Ελλάδας στον Κόσμο.

 

Πηγές

 

 

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Μαρία Γάλλου

Φοιτήτρια του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., Ε.Κ.Π.Α.