Σύνταξη άρθρου: Μαρία Γάλλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Γλυπτά του Παρθενώνα, Βρετανικό Μουσείο. Η Ελληνική Κυβέρνηση ζητά τον επαναπατρισμό τους

Συχνά ακούγεται ο όρος «επαναπατρισμός αρχαιοτήτων». Όταν τον χρησιμοποιούμε, κάνουμε λόγο για την επιστροφή των μνημείων και των αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς που ανήκουν σε μια χώρα και τα οποία έχουν εξαχθεί παρανόμως. Η διαδικασία της παράνομης εξαγωγής αρχαιοτήτων γίνεται είτε με λαθρανασκαφή είτε με κλοπή από αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία. Ευτυχώς, όμως, υπηρεσίες που εντοπίζουν αυτές τις αρχαιότητες και τις επαναπατρίζουν. Δεν είναι εύκολο, ούτε γίνεται γρήγορα. Ας δούμε τί γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις:

Φυσικά όταν μιλούμε για επαναπατρισμό αρχαιοτήτων, δεν αναφερόμαστε μόνο σε κλεμμένες αρχαιότητες αλλά και σε αυτές, οι οποίες διεκδικούνται από μουσεία του εξωτερικού και χώρες, που θεωρούν ότι τις κατέχουν νόμιμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το θέμα συχνά είναι και πολιτικό αλλά και άπτεται της εξωτερικής πολιτικής.

Η διαδικασία επαναπατρισμού μιας αρχαιότητας

Κάτοχοι αρχαιοτήτων μπορεί να είναι το Δημόσιο, η τοπική αυτοδιοίκηση, νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (λ.χ. μουσεία) και ιδιώτες.

Σύμφωνα με το άρθρο 30  του Νόμου 4611/2019 για την ανεύρεση και διεκδίκηση κινητών μνημείων

  1. Ο νόμιμος κάτοχος κινητού αρχαίου προστατεύεται έναντι τρίτων ως ιδιοκτήτης. Αυτό σημαίνει ότι αν του το κλέψουν, απολαμβάνει την αυτοδύναμη προστασία της ιδιοκτησίας, δικαιούται δε να ασκήσει παράλληλα με το Δημόσιο τις αγωγές αποβολής και διαταράξεως της ιδιοκτησίας.

Αν το αρχαίο έχει εξαχθεί παράνομα, η διεκδίκηση γίνεται από το Δημόσιο. Ύστερα από την επιστροφή το αρχαίο αποδίδεται στον κάτοχο εκτός εάν η εξαγωγή του οφείλεται σε δόλο ή αμέλειά του. Στην περίπτωση αυτή η κατοχή του αρχαίου που επιστρέφεται περιέρχεται στο Δημόσιο χωρίς αποζημίωση του κατόχου. Ο κάτοχος επιβαρύνεται με τις δαπάνες στις  οποίες υποβλήθηκε το Δημόσιο, συμπεριλαμβανομένης της αποζημίωσης που τυχόν καταβλήθηκε στον καλόπιστο νομέα, αν το αρχαίο ύστερα από την επιστροφή αποδοθεί σε αυτόν.

  1. Ο κύριος μνημείου μπορεί να ζητά τη συνδρομή της αρμόδιας Υπηρεσίας για την ανεύρεση, καθώς και την απόδοση ή την επιστροφή του αν κλαπεί ή εξαχθεί  παράνομα. Ύστερα από την επιστροφή, το μνημείο αποδίδεται σε αυτόν, εκτός εάν το εξήγαγε ο ίδιος ή επέτρεψε την εξαγωγή του από δόλο ή βαριά αμέλεια. Στην περίπτωση αυτή η κυριότητα του μνημείου που επιστρέφεται περιέρχεται στο Δημόσιο, χωρίς αποζημίωση. Ο ιδιοκτήτης υποχρεούται να καταβάλει τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκε το Δημόσιο για την επιστροφή, συμπεριλαμβανομένης της αποζημίωσης που τυχόν καταβλήθηκε στον καλόπιστο νομέα, εάν το μνημείο που επιστρέφεται αποδοθεί σε αυτόν.
  2. Ο κύριος και ο κάτοχος μνημείου που επιστρέφεται κατά τις παραπάνω διατάξεις υποχρεούνται να επιτρέπουν την έκθεσή του στο κοινό υπό προϋποθέσεις και για χρονικό διάστημα που ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ύστερα από γνώμη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Οι φορείς του Δημοσίου που ασχολούνται με την εύρεση και τον επαναπατρισμό κλεμμένων αρχαιοτήτων είναι:

Η στήλη της Ροζέττας, Βρετανικό Μουσείο. Η Αιγυπτιακή Κυβέρνηση ζητά τον επαναπατρισμό της

Εκτός από το Δημόσιο υπάρχουν και άλλοι ανεξάρτητοι οργανισμοί που συμβάλλουν στην εύρεση και επιστροφή αρχαιοτήτων στη χώρα που ανήκουν. Μερικά από αυτά είναι:

Σε προσεχές μας άρθρο, θα αναφερθούμε σε σημαντικές περιπτώσεις επαναπατρισμού κλεμμένων αρχαιοτήτων διεξοδικά.

 

Πηγές

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Μαρία Γάλλου

Δημοσιογράφος του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., Ε.Κ.Π.Α.