Σύνταξη άρθρου: Οδυσσέας Αρχοντίκης

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Ένας από τους πλέον καίριους και ενεργούς επιστημονικούς γεωπεριβαλλοντικούς φορείς, οι οποίοι και εκπροσωπούν πληθώρα γεωεπιστημόνων τόσο της χώρας όσο και διεθνώς είναι η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία. Ο οργανισμός αυτός εδρεύει επί της οδού Σίνα 32 στην Αθήνα και έχει συνδεθεί με μία αδιάκοπη και αξιοσημείωτη δράση στην ευρύτερη ελληνική και ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική. Κύριο μέλημά του είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα σπηλαιολογίας. Η εταιρεία εκφράζει συστηματικώς και αδιαλείπτως την αγωνία και την ανησυχία όλων μας για τη διατήρηση του σπηλαιολογικού πλούτου της χώρας, την αξία του κλάδου της Σπηλαιολογίας στις Γεωεπιστήμες καθώς και στο ευρύτερο περιβαλλοντικό γίγνεσθαι, και ασφαλώς την ανάγκη ουσιαστικής στρατηγικής για γεωλογική/σπηλαιολογική έρευνα και ανάδειξη των σπηλαίων ως πολύτιμων φυσικών μνημείων της ελληνικής Γεωλογικής Κληρονομιάς.

Η αρχή

Η Σπηλαιολογία πρωτοεισήχθη θεωρητικά το 1895, ύστερα από την ίδρυση της ομώνυμης εταιρείας στη Γαλλία. Στη χώρα μας, ξεκίνησε μεταγενέστερα, και αφορούσε περισσότερο σε ένας είδος ενασχόλησης με τη φύση και τα σπήλαια. Αναδείχθηκε σταδιακά ως αυτοτελής κλάδος. Προήχθη όμως σε πολύπλευρη επιστήμη ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, συνδυάζοντας γνώσεις και προβληματισμούς από ποικίλους κλάδους των άλλων επιστημών του Περιβάλλοντος. Ενώ λοιπόν, οι πρώτες καταγεγραμμένες έρευνες σπηλαίων της Ελλάδας αποδίδονται σε ξένους επιστήμονες, εντούτοις η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία με ενορχηστρωτές τους Γιάννη και Άννα Πετροχείλου, ήταν αυτή, που από την ίδρυσή της το 1950, αποτέλεσε τον ουσιαστικό δομικό σπόνδυλο για την προώθηση της συστηματικής έρευνας των ελληνικών σπηλαίων, προσδίδοντας ενδιαφέρον τόσο γεωλογικό όσο και φυσιολατρικό.

Τμήματα και φορείς

Η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (Ε.Σ.Ε) εδραιώνεται στην οδό Σίνα 32 στην Αθήνα, επί της οποίας βρίσκονται τα κεντρικά της γραφεία. Εντούτοις, έχει ιδρύσει πληθώρα θυγατρικών τοπικών τμημάτων, που εντοπίζονται στη Βόρεια Ελλάδα (Θεσσαλονίκη), στα Δωδεκάνησα (Ρόδο), στην Κρήτη (Ηράκλειο και Ρέθυμνο), στη Μεσσηνία και στη Βοιωτία. Μάλιστα, αποτελεί συμβεβλημένο φορέα και τακτικό μέλος της Διεθνούς Ενώσεως Σπηλαιολογίας (U.I.S.), ενώ παράλληλα συμμετείχε ενεργά ως μέλος στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας (F.S.E.).

Τα Κεντρικά Γραφεία της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας στην οδό Σίνα 32, Αθήνα

Οι δράσεις της σήμερα

Η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία περιλαμβάνει πληθώρα δραστηριοτήτων και δράσεων με σκοπό την ενσωμάτωση των σπηλαιολογικών και περιβαλλοντικών πτυχών στoν ευρύτερo ελληνικό γεωπεριβαλλοντισμό. Οι πρωτοβουλίες της έχουν εν πολλοίς συμβάλει σημαντικά στη μεγάλη πρόοδο και ανάπτυξη των γεωεπιστημών στη χώρα μας. Παραλλήλως έχουν συντελέσει σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη μέτρων προστασίας σχετικά με τη γεωδιατήρηση των σπηλαίων (εκτενής ορολογία στο άρθρο μας «Η Γεωλογική Κληρονομιά στην Ελλάδα»). Για του λόγου το αληθές, επισημαίνουμε πως η Ε.Σ.Ε έχει λάβει Τιμής Ένεκεν Βραβείο από την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (Κ.Ε.Δ.Ε.) στο πλαίσιο του θεματικού κύκλου «Περιβάλλον και Πολιτική Προστασία».

Μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες, υπήρξε η έκδοση και κυκλοφορία του δελτίου της Ε.Σ.Ε., που δημοσιοποιούσε ήδη από το 1951 σπήλαια απαράμιλλης ομορφιάς και φυσικά τις εντυπωσιακές σπηλαιολογικές δράσεις της εταιρείας. Μάλιστα, στο αρχείο της Ε.Σ.Ε. μπορούν να βρεθούν καταχωρημένα σπήλαια και άλλες καρστικές μορφές (λ.χ. βάραθρα, καταβόθρες, φαράγγια), που βρίσκονται ευρέως κατανεμημένα στην ελληνική γη και υπερβαίνουν τον αριθμό των 10.000!

  • Ομάδα Σπηλαιοδιάσωσης

Πρόκειται για μία εκ των σημαντικότερων πρωτοβουλιών, που υλοποιήθηκε από τη δεκαετία του 1970, όταν οι πρώτοι Έλληνες επιστήμονες εκπαιδεύτηκαν από ειδικούς της Αυστρίας. Το πρόγραμμα των εκπαιδεύσεων εντατικοποιήθηκε σημαντικά το 1980 και ύστερα, όταν η Ομάδα Σπηλαιοδιάσωσης απέκτησε υπόσταση σε συνεργασία με Ιταλούς σπηλαιολόγους. Σήμερα αποτελεί μία πρωτοπόρα και πλήρως οργανωμένη πρωτοβουλία, που προϊδεάζει και προετοιμάζει τους ενδιαφερόμενους για τυχόν ατυχήματα σε σπηλαιολογικούς χώρους και ταυτόχρονα συνδράμει στη δραστική μείωση αυτών. Σε κάθε περίπτωση, η ομάδα Σπηλαιοδιάσωσης εξακολουθεί να επεμβαίνει σε περίπτωση ατυχήματος εντός σπηλαίου.

  • Σεμινάρια Σπηλαιολογίας

Η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία προωθώντας την αξία του κλάδου της Σπηλαιολογίας και την ανάγκη κατάρτισης γνώσεων, τόσο επιστημονικά όσο και με σκοπό την ασφαλέστερη εξερεύνηση σπηλαίων, έχει υλοποιήσει προγράμματα σεμιναρίων τρίμηνης εκπαίδευσης ήδη από το 1964! Πρόκειται για μία πρωτοβουλία έμπειρων σπηλαιολόγων, που ευαισθητοποιούν τους ενδιαφερόμενους σε θέματα ιστορίας σπηλαίων, χαρτογράφησής τους, τεχνικών ανάβασης και κατάβασης καθώς επίσης και σε πρακτικές εφαρμογές σπηλαιοδιάσωσης, ώστε να μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των δυνητικών κινδύνων. Τα μαθήματα αφορούν σε κλάδους Γεωλογικών Επιστημών, όπως Παλαιοντολογίας, Ιζηματολογίας, Υδρογεωλογίας, Παλαιοσπηλαιολογίας αλλά και σε Αρχαιολογία, Παλαιοανθρωπολογία, θέματα νομικής ενημέρωσης σπηλαίων και Σπηλαιοθεραπευτική. Τα σεμινάρια διοργανώνονται τόσο στα κεντρικά γραφεία όσο και σε τοπικά τμήματα της Ε.Σ.Ε. στις ανάλογες φυσικά έδρες.

  • Επισκέψεις Σπηλαίων

Από τους βασικούς στόχους της Ε.Σ.Ε. υπήρξε ανέκαθεν η διάδοση της γνώσης του σπηλαιολογικού πλούτου της Ελλάδας. Η επίτευξη του στόχου αυτού βασίστηκε σε μία διαδικασία συστηματικής –και ασφαλούς πρωτίστως- εξερεύνησης και μελέτης των σπηλαίων. Για τον λόγο αυτό, οι ενέργειες του οργανισμού προσανατολίζονται και στην οργάνωση επισκέψεων σε σπηλαιολογικούς χώρους για περαιτέρω κατανόηση της αξίας των σπηλαίων, της σπηλαιομορφολογίας/σπηλαιογένεσης και του άρρηκτου δεσμού τους με την πολιτιστική μας κληρονομιά. Από τις πιο πρόσφατες οργανώσεις επισκέψεων που έχουν πραγματοποιηθεί, παραθέτουμε τις εξής:

  • Επίσκεψη στο σπήλαιο «Αφαία» στο Χαϊδάρι Αττικής
  • Πεζοπορία και επίσκεψη σε σπήλαια του Κεντρικού Υμηττού
  • Επίσκεψη στο σπηλαιοβάραθρο Καπαρότρυπα Νεμέας
  • Επίσκεψη στο σπήλαιο «Αγία Τριάδα» στην Κάρυστο Ευβοίας

Περισσότερες πληροφορίες για τα Σπήλαια της Αττικής σε προσεχές μας άρθρο.

Επίλογος 

Οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας είναι αδιαμφησβήτητα πολλές. Η δε προσφορά, μέγιστη και επιστημονικώς απαραίτητη. Το ενδιαφέρον των σπηλαίων και της συμβολής τους, τόσο ως γεωλογικών μνημείων όσο και ως τουριστικώς αξιοποιήσιμων πηγών εσόδων, είναι τεράστιο και ασφαλώς ελπιδοφόρο και αναγνωρίσθηκε εξαρχής από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, η οποία συνεχίζει μέχρι και σήμερα να προωθεί ακούραστα το δυναμικό των σπηλαίων στη χώρα μας. Όλες οι ενέργειές της προσβλέπουν στην υιοθέτηση ουσιαστικής περιβαλλοντικής παιδείας και πολιτικής, με άμεσο αντίκτυπο τη βελτίωση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής μας. Ας τις επιδοκιμάσουμε.

Το Σπήλαιο του Ευριπίδη στη Σαλαμίνα, μία εύκολη επιλογή για σπηλαιολογική επίσκεψη

 

Πηγές

Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία

Σπηλαιολογική Ομοσπονδία Ελλάδος 

Διεθνής Ένωση Σπηλαιολογίας – International Union of Speleology

Ευρωπαϊκή Σπηλαιολογική Ομοσπονδία – European Speleological Federation (F.S.E)

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Οδυσσέας Αρχοντίκης

Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία