Η ρύπανση πλαστικού
Σύνταξη άρθρου: Οδυσσέας Αρχοντίκης
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2018-2019, τo Πανεπιστήμιου του Χαλ (Hull) στην Αγγλία φιλοξένησε την ετήσια συνάντηση του «British Science Festival». Ένα από τα καίρια θέματα που απασχόλησαν το συνέδριο αυτό, ήταν το ολοένα αυξανόμενο και πιο πιεστικό ζήτημα, που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες και που δεν είναι άλλο από το «τι κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το πλαστικό των ωκεανών;». Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της συζήτησης, προτάθηκε από έμπειρους ερευνητές πως στο μέλλον, η ανθρωπότητα θα βρεθεί αντιμέτωπη με πληθώρα πλαστικών απορριμμάτων εντός ωκεάνιων ιζημάτων. Μάλιστα, η πρόταση αυτή οδήγησε έναν δημοσιογράφο να δώσει το όνομα «Πλαστόκενο» ως χάριν αστεϊσμού για τη νέα εποχή, εξαιτίας της εξάπλωσης (μικρο)πλαστικού στα σύγχρονα ύδατα.
Η Ρύπανση Πλαστικού
Η ρύπανση πλαστικού είναι ένα καίριο και επίκαιρο θέμα. Αναμφισβήτητα, θα έχετε ακούσει βασικές έρευνες να επαναλαμβάνονται, λέγοντας πως «12 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού εισέρχονται στους ωκεανούς παγκοσμίως κάθε χρόνο» και με αυτόν τον ρυθμό το πλαστικό θα είναι περισσότερο από όλα τα ψάρια μέχρι το 2050! Πράγματι, το πλαστικό είναι σχεδιασμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι σχεδόν άφθαρτο και να μην εξαφανίζεται ποτέ, καθώς σπάει σε ολοένα μικρότερα κομμάτια, και δεν εντοπίζεται. Ένας, λοιπόν από τους πλέον συνήθεις τρόπους αφαίρεσής του από το νερό είναι απλώς να «περιμένουμε» να καθιζάνει στον ωκεάνιο πυθμένα και να θαφτεί – κάτι το οποίο αποτελεί χρονοβόρα διαδικασία, μιας και το πλαστικό μπορεί και επιπλέει στις επιφάνειες των υδάτων.
Αποθέσεις Πλαστικών ως δείκτες
Οι αποθέσεις πλαστικού δεν αποτελούν απλώς μία υπόθεση. Ειδικότερα δε για τη χώρα μας, εάν αναλογιστούμε την πρόσφατη υποθαλάσσια περιβαλλοντική μόλυνση στην παραλιακή ζώνη της νήσου Άνδρου. Γενικότερα δηλαδή, οι αποθέσεις πλαστικών εντοπίζονται σε διάφορα σημεία ωκεάνιων και παράκτιων περιοχών και μερικές εξ αυτών παραμένουν χρήσιμες, αν και ανεπιθύμητες για ευνόητους άλλους λόγους, για την κατανόηση περιβαλλοντικών γεγονότων και καταστροφών. Για παράδειγμα, τα σκουπίδια που έχουν καταστραφεί από τις καταιγίδες και τα τσουνάμι ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες (βάση συσκευασιών, ετικετών, κ.ά.) σήμανσης και καθορισμού εκτάσεων πλημμυρών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ζώνες/γραμμές μικροσκοπικών θραυσμάτων πολύχρωμων πλαστικών (βλ. φωτογραφία), όπως παρατηρήθηκαν σε περιοχή του νότιου τμήματος της Ισπανίας. Οι αποθέσεις αυτές, αντιπροσωπεύουν αρχείο πλαστικού, που εισήχθη σε ποτάμι της Ισπανίας και μέσα στον χρόνο καθίζησε και θάφτηκε.
Οι πλαστικές αποθέσεις μπορούν να εντοπισθούν και εντός πετρωμάτων. Μάλιστα, πρόσφατη έρευνα του 2015, κάνει λόγο για έναν νέο τύπο πετρωμάτων, που ονομάζεται «plastiglomerates» -σε ελεύθερη μετάφραση, πλαστικοπαγή- και αντιστοιχεί σε πετρώματα, που σχηματίζονται, όταν πλαστικά σκουπίδια και απορρίμματα λιώνουν και συγχωνεύονται μαζί με φυσικά υλικά, όπως θραύσματα λάβας, άμμο, ξύλο, κοράλλια, κ.ά., με αποτέλεσμα τον σχηματισμό ενός υβριδίου μεταξύ πλαστικού και πέτρας. Στην εργασία αυτή, οι ερευνητές παρατήρησαν πως δεν υπήρχαν στοιχεία για ρεύματα ηφαιστειακής λάβας και ως εκ τούτου, τα πετρώματα αυτά σχηματίστηκαν από εσκεμμένη καύση πλαστικού.
Σε γενικές γραμμές, οι διεργασίες λιθοποίησης που ευθύνονται για τον σχηματισμό θαλάσσιων και παράκτιων –ως επί το πλείστον ανθρακικών– πετρωμάτων, μπορούν να είναι εξαιρετικά ταχείς, και έχουν τη δυνατότητα να σχηματίζουν πετρώματα σε διάστημα μόλις ενός έτους, γεγονός που σημαίνει ότι η επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον αποδεικνύεται αλλά και χρονολογείται. Παραδείγματος χάριν, γυάλινα μπουκάλια και άλλα υπολείμματα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουν «τσιμεντοποιηθεί» και παραμένουν έως και σήμερα συμπαγή πετρώματα. Θα μπορούσαμε λοιπόν, να πούμε πως στο μέλλον πλαστικά απορρίμματα και σκουπίδια θα εντοπίζονται σε τέτοια πετρώματα.
Η πλαστική ρύπανση δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο. Ήδη από τη δεκαετία του 1950, οι πυρηνικές δοκιμές και οι δραστηριότητες εξόρυξης και τήξης μόλυβδου, άφησαν πίσω τους ένα τεράστιο ποσό πλαστικού, το οποίο δεν απομονώθηκε αλλά πιθανώς θάφτηκε στο ιζηματογενές αρχείο. Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα αυτό, μολονότι δεν είναι η μόνη πίεση που ασκούμε στον πλανήτη, εντούτοις αποτελεί δραστικό και αναπτυσσόμενο πρόβλημα. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τις ανησυχίες, που υφέρπουν και να προσπαθήσουμε ουσιαστικά και συνεχώς να μειώσουμε το πλαστικό που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας.
Πηγές
University of Hull, Energy and Environment Institute
University of Hull, Plastics Collaboratory
EGU BLOGS, Blogs of the European Geosciences Union
Corcoran, P. L., Charles J. Moore C. J., Jazvac, K. 2015. An anthropogenic marker horizon in the future rock record, The Geological Society of America, Volume 24 Issue 6, Pages 4-8.
Friedman, G. M., 1998. Rapidity of marine carbonate cementation — implications for carbonate diagenesis and sequence stratigraphy: perspective, Sedimentary Geology, Volume 119, Issues 1-2, Pages 1-4.
Hoffmann, G. & Reicherterb, K. 2014. Reconstructing Anthropocene extreme flood events by using litter deposits, Global and Planetary Change, Volume 122, Pages 23-28.
Waters, C.N., Syvitski, J. P. M., Gałuszka A., Hancock G. J., Zalasiewicz, J., Cearreta, A., Grinevald, J., Catherine Jeandel, C., J. R. McNeill, J.R., Summerhayes, C. & Barnosky, A. 2015. Can nuclear weapons fallout mark the beginning of the Anthropocene Epoch? Bulletin of the Atomic Scientists, Volume 71, 2015 – Issue 3, Pages 46-57.
Wagreich, M. & Draganits, E. 2018. Early mining and smelting lead anomalies in geological archives as potential stratigraphic markers for the base of an early Anthropocene. The Anthropocene Review, Vol 5, Issue 2.
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Στέλλα Κυρίκου
Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Οδυσσέας Αρχοντίκης
Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία
