Σύνταξη άρθρου: Μαρία Γάλλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Πιεστήριο της Επανάστασης του 1821. Φυλάσσεται στο Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο

Η αλήθεια είναι πως ήρωες της Επανάστασης θεωρούμε αυτούς που πολέμησαν με το όπλο στο χέρι. Όπλο, όμως, ισχυρό του Αγώνα στάθηκε και ο Τύπος της Επανάστασης. Με ηρωισμό αφάνταστο και μεγάλες δυσκολίες, οι άνθρωποι που ανέλαβαν το έργο τού να δημιουργήσουν Τύπο από το μηδέν, εν μέσω πολέμου, σε μια χώρα, που δεν γνώριζε την έννοια του πράγματος, παραμένουν εν πολλοίς αφανείς. Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στους σημαντικότερους από αυτούς.

Οι Φιλέλληνες

  •  Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ (Johann Jacob Mayer). Συνεκδότης με τον Λάισεστερ Στάνχοπ και συντάκτης του «Ελληνικά Χρονικά» του Μεσολογγίου, τα οποία εκδίδονταν και κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης. Γεννήθηκε το 1798 στη Ζυρίχη. Ξεκίνησε σπουδές φαρμακευτικής και ιατρικής, χωρίς να τις ολοκληρώσει. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να εμφανιστεί στη φιλελληνική επιτροπή της πόλης Βέρνη ως γιατρός και χειρουργός. Η επιτροπή αυτή τού εξασφάλισε τα ναύλα για την Ελλάδα. Συμμετείχε στη ναυμαχία του Κορινθιακού στις 5 και 6 Μαρτίου 1822. Αργότερα νυμφεύθηκε Ελληνίδα, τη Μεσολογγίτισσα Αλτάνα Ιγγλέζου, βαφτίστηκε χριστιανός ορθόδοξος και εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι. Ο Μάγερ σκοτώθηκε μαζί με την οικογένειά του και την υπηρέτριά του Σάννα, κατά τη διάρκεια της Εξόδου του Μεσολογγίου, στις 11 Απριλίου 1826. Μαζί του έφερε το σπουδαίο ημερολόγιο, στο οποίο κατέγραφε τα γεγονότα του Μεσολογγίου μετά τη διακοπή της έκδοσης των «Ελληνικών Χρονικών», στις 20 Φεβρουαρίου 1824 και το οποίο δυστυχώς χάθηκε. Το μνημείο του βρίσκεται στον Κήπο των Ηρώων του Μεσολογγίου.

 

  • Ιωσήφ Κιάππε (Giuseppe Chiappe). Εκδότης της εφημερίδας «Ο Φίλος του Νόμου». Ο Κιάππε, που ήταν εγκατεστημένος στο Λιβόρνο (όπου ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου) και είχε αναμειχθεί στην επανάσταση των Καρμπονάρων (Carbonari) εναντίον των Αυστριακών κατακτητών στην Ιταλία (1819), αναγκάσθηκε να φύγει από την Ιταλία, μαζί με τη γυναίκα του Κιάρα (Chiara) και τον μικρό γιο του, για να βρει καταφύγιο, πρώτα στα Επτάνησα και κατόπιν στην Ύδρα, όπου έφθασαν τον Μάιο του 1820. Εκεί, ως γνώστης της γαλλικής γλώσσας και της ιταλικής, άσκησε αρχικά το επάγγελμα του «διδασκάλου διαφόρων διαλέκτων». Διορίστηκε διδάσκαλος της Ιταλικής στη «Ναυτική της Ύδρας Σχολή» (πρόδρομο της Σχολής Εμποροπλοιάρχων). Κατά τις αρχές Απριλίου 1821 η Ύδρα κηρύσσει την επανάσταση και ο Κιάππε, που ήδη είχε αγωνισθεί κατά των Αυστριακών κατακτητών της πατρίδας του Ιταλίας, ζήτησε με αίτησή του προς τους προεστούς της Ύδρας να λάβει μέρος στον Αγώνα. Η αίτησή του εγκρίθηκε. Εκεί εκτελούσε χρέη γραμματέα, διερμηνέα και νομικού συμβούλου του Τσαμαδού. Παράλληλα τηρούσε και το ημερολόγιο του πλοίου. Από το 1824 ο Κιάππε αρχίζει να εκδίδει στην Ύδρα την εφημερίδα «Ο Φίλος του Νόμου». Στις 18 Απριλίου 1825 ο Ιωσήφ Κιάππε πολιτογραφήθηκε, σε ομόφωνη ψηφοφορία, από τους προεστούς της Ύδρας πολίτης του νησιού. Τον Μάρτιο του 1828, μετά από πρόσκληση του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, παραιτήθηκε από τη θέση του γραμματέα της κοινότητας Ύδρας και εγκαταστάθηκε στην Αίγινα, την τότε έδρα της ελληνικής κυβέρνησης, για να συνεχίσει εκεί την έκδοση της «Ελληνικής Μέλισσας» (Abeille Greque). Απεβίωσε το 1848 στην Αθήνα.

 

  •  Λάισεστερ Στάνχοπ (Leicester Stanhope). Γεννήθηκε το 1874 στο Δουβλίνο. Υπηρέτησε στον Βρετανικό στρατό ως βοηθός συνταγματάρχη. Στη συνέχεια, έγινε απεσταλμένος της Φιλελληνικής Εταιρείας του Λονδίνου και ταξίδεψε τον Σεπτέμβριο του 1823 στην Ελλάδα, όπου γνώρισε τον Λόρδο Βύρωνα στην Κεφαλονιά. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου έφτασε στο Μεσολόγγι, όπου βρισκόταν η έδρα του Μαυροκορδάτου. Εκεί, βοήθησε στην έκδοση δύο εφημερίδων με τη δωρεά τυπογραφείων, πριν την αναχώρησή του από την Αθήνα τον Φεβρουάριο. Οι δύο αυτές εφημερίδες ήταν τα «Ελληνικά Χρονικά» και η «Εφημερίς των Αθηνών». Απεβίωσε το 1862 στο Λονδίνο.

 

Οι Έλληνες

  •  Νικόλαος Λουριώτης. Εκδότης της εφημερίδας «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΑΙΤΩΛΙΚΗ». Γεννήθηκε το 1783 στα Ιωάννινα. Ήταν Αγωνιστής του 1821 και πολιτικός. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στα Ιωάννινα και συνέχισε με σπουδές Νομικών στο πανεπιστήμιο της Γενεύης. Κατά τη διάρκεια του Αγώνα ήταν φίλος και οπαδός του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Διετέλεσε αρχιγραμματέας της Γερουσίας της Δυτικής Ελλάδας και γενικός διευθυντής της Οικονομίας της Δυτικής Ελλάδας, το 1825. Επί Καποδίστρια υπήρξε γραμματέας (υπουργός) των Εκκλησιαστικών, ενώ πιθανολογείται πως ήταν και εκδότης της χειρόγραφης εφημερίδας του Αγώνα, «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΑΙΤΩΛΙΚΗ», η οποία κυκλοφορούσε ήδη από το 1821, καθώς και της «Αχελώος» (1822). Πέθανε το 1833.

 

  • Θεόκλητος Φαρμακίδης. Ο εκδότης της εφημερίδας «Σάλπιγξ Ελληνική». Γεννήθηκε στη Νίκαια Λάρισας στις 25 Ιανουαρίου 1784. Φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, στην Κωνσταντινούπολη, και με το πέρας των σπουδών του χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Όσο βρισκόταν στη Βιέννη, συνέχισε την έκδοση του περιοδικού «Λόγιος Ερμής» μαζί με τον Κωνσταντίνο Κοκκινάκη. Το 1817 παραιτήθηκε από τη θέση του εφημέριου στη Βιέννη, λόγω των επιθέσεων που υφίστατο από μέλη της εκεί ελληνικής κοινότητας εξαιτίας των κειμένων που δημοσίευε στον «Λόγιο Ερμή». Συμμετείχε ως μέλος στη Φιλική Εταιρεία και πολέμησε στο πλευρό του Δημήτριου Υψηλάντη στο στρατόπεδο των Βερβαίνων. Τον Αύγουστο του 1821 βρέθηκε στην Καλαμάτα όπου και εξέδωσε την πρώτη ελληνική εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε ελλαδικό έδαφος, με τον τίτλο «Ελληνική Σάλπιγξ». Αυτή διέκοψε την έκδοσή της εξ αιτίας της διαφωνίας του με τη λογοκρισία που επεχείρησε να επιβάλλει ο Υψηλάντης. Αφού έλαβε μέρος στις δύο πρώτες Εθνοσυνελεύσεις, διορίστηκε μέλος του Αρείου Πάγου Ανατολικής Ελλάδας. Στη συνέχεια διορίστηκε από την κυβέρνηση αρχισυντάκτης της «Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος» της μετέπειτα «Εφημερίδος της Κυβερνήσεως». Παραιτήθηκε από αυτήν τη θέση το 1827 μετά από συγκρούσεις με πολιτικούς. Υπήρξε πιστός υπερασπιστής των ιδεών του νεοελληνικού διαφωτισμού, στην εκδοχή, που είχε ως βασικό εκφραστή τον Αδαμάντιο Κοραή. Ήταν άνθρωπος ταπεινός. Του προσφέρθηκε ο «Μεγαλόσταυρος του Σωτήρος» ως αναγνώριση των υπηρεσιών του στο έθνος. Δεν αποδέχθηκε την τιμή ως «μη», κατά τη γνώμη του, άξιός της. Απεβίωσε σε μεγάλη φτώχεια στην Αθήνα στις 21 Απριλίου 1860.

 

  • Παντελής Κ. Παντελής. Ο εκδότης της εφημερίδας «Ανεξάρτητος Εφημερίς της Ελλάδος». Ο Παντελής Κ. Παντελής ήταν ναυτικός, αγωνιστής, συντάκτης, κειμενογράφος, μεταφραστής, σχολιαστής, πολιτικός αναλυτής και τυπογράφος από την Ύδρα. Υπήρξε σφοδρός αντίπαλος των κοτζαμπάσηδων, των Φαναριωτών και των Βαυαρών. Παυαρούς τους έγραφε ο ίδιος, αφού συνήθιζε να πειράζει τα ονόματα των εχθρών του, για να τους γελοιοποιεί. Ίσως τους έλεγε Παυαρούς επειδή ποθούσε να παύσει η εξουσία τους. Στάθηκε με σθένος απέναντι στα κομματικά πάθη της εποχής, την Εθνική Διχόνοια και τα οικονομικά σκάνδαλα.

 

  • Εμμανουήλ Αντωνιάδης. Ο εκδότης του περιοδικού «ΗΩΣ». Γεννήθηκε στη Χαλέπα το 1791. Ήταν Αγωνιστής, πολιτικός και δημοσιογράφος από την Κρήτη. Διετέλεσε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και πολέμησε το 1822 στην Κρήτη μαζί με τον Βαλέστη εναντίον 10.000 Τουρκοαιγυπτίων στο χωριό Μάλαξα, όπου σημειώθηκε μεγάλη νίκη. Επίσης αγωνίστηκε στη νικηφόρα μάχη εναντίον του Ιμπραήμ στους Μύλους Ναυπλίου αναγκάζοντας τους Τουρκοαιγυπτίους να γυρίσουν στην Τριπολιτσά. Πέθανε το 1863 στην Αθήνα.

 

  •  Γεώργιος Χρυσίδης. Ο εκδότης του περιοδικού «Αθηνά». Γεννήθηκε το 1799 στον Πολύγυρο Χαλκιδικής. Συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 ως πληρεξούσιος της Μακεδονίας και της περιοχής Μαντεμίου. Διετέλεσε εφημεριδογράφος και διευθυντής της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος από το 1827 έως τις 31 Δεκεμβρίου του 1831 καθώς και της Εθνικής Εφημερίδος το 1832-1833. Κατά τη διάρκεια της θητείας του αγωνίστηκε για τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα του Εθνικού Τυπογραφείου και αντιτάχθηκε στις προτάσεις για παραχώρησή του σε ιδιωτικά συμφέροντα. Πέθανε το 1873 στην Αθήνα.

 

Όπως γίνεται φανερό από τα παραπάνω, υπήρξαν πολλοί οι αφανείς ήρωες στον Αγώνα της απελευθέρωσης της Ελλάδας. Εκτός από τους δημοφιλείς οπλαρχηγούς και πολιτικούς, που εξυμνούνται από ιστορικά βιβλία και ντοκιμαντέρ είναι καλό να έχουμε στο μυαλό μας ότι πολλοί σπουδαίοι άνθρωποι έχουν περιπέσει στη λήθη της Ιστορίας, εξαιτίας της αποσιώπησης του ρόλου και του δικού τους Αγώνα. Ας μη λησμονούμε αυτούς τους ανθρώπους που, ενώ δεν βρίσκονται σε ιστορικά βιβλία, έχουν χαράξει και αυτοί τον δρόμο για το με ελευθερία παρόν, που όλοι εμείς σήμερα απολαμβάνουμε!

 

Πηγές

  • Ελληνικά Χρονικά (εφημερίδα)
  • Ο Φίλος του Νόμου (εφημερίδα)
  • Ελληνική Μέλισσα (εφημερίδα)
  • Εφημερίς των Αθηνών
  • Εφημερίς Αιτωλική (εφημερίδα)
  • Σάλπιγξ Ελληνική (εφημερίδα)
  • Γενική Εφημερίς της Ελλάδος
  • Εφημερίς της Κυβερνήσεως
  • Ανεξάρτητος Εφημερίς της Ελλάδος
  • ΗΩΣ  (περιοδικό)
  • Αθηνά (περιοδικό)

 

 

Ηλ. ταχ.: [email protected]

Ιωάννα Ασυλογιστάκη

Δασκάλα

 

Μαρία Γάλλου

Δημοσιογράφος του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., Ε.Κ.Π.Α.