Ιστορικά και Αρχαιολογικά περιοδικά
Σύνταξη άρθρου: Σωσάννα Πλευριά
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνο Ουρανός
Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσουμε τα περιοδικά ιστορίας και αρχαιολογίας, που κυκλοφορούν στη χώρα μας.
Είναι πολύ σημαντικό, που η επιστημονική γνώση εξελίσσεται. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να διατίθενται και σε μια πιο εκλαϊκευμένη μορφή, ώστε να είναι προσιτή και στους σπουδαστές και στους εκπαιδευτικούς αλλά και στο ευρύ κοινό που επιθυμεί να πληροφορηθεί για πιο εξειδικευμένες κατακτήσεις της επιστήμης. Επίσης, μην ξεχνάμε, η ανάγνωση ιστορίας (και αρχαιολογίας από τον 18ο αιώνα) υπήρξε ανέκαθεν προσφιλής συνήθεια ενός ευρέος αναγνωστικού κοινού. Συνήθεια που δεν εκλείπει ούτε σήμερα είτε πρόκειται για περιοδικά πιο εκλαϊκευμένα και ευρέος φάσματος είτε πρόκειται για καθαρά επιστημονικά περιοδικά απευθυνόμενα σε εξειδικευμένο και απαιτητικό κοινό. Ας τα γνωρίσουμε.
Τα Ιστορικά
Είναι μια περιοδική έκδοση ιστορικών σπουδών από τις εκδόσεις Μέλισσα. Ιδρύθηκε το 1983 από τους ιστορικούς Σπύρο Ασδραχά, Φίλιππο Ηλίου, Βασίλη Παναγιωτόπουλο και από τον εκδότη Γιώργο Ραγιά, των εκδόσεων Μέλισσα. Με τα Ιστορικά διατέθηκε στο κοινό η εργώδη μελέτη για την κατανόηση της εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας αλλά και της πολιτικής και πνευματικής ζωής στη σύγχρονη Ελλάδα, δηλαδή από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως και σήμερα.
Είναι ένα ιστορικό περιοδικό που εκδίδεται κάθε μήνα. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1968 από την εκδοτική εταιρεία Πάπυρος Πρεςς ΕΠΕ. Εμπνευστής της έκδοσης υπήρξε ο δημοσιογράφος Νίκος Αγγελής και πρώτος διευθυντής σύνταξης του περιοδικού ήταν ο δημοσιογράφος Δημήτριος Αστερινός. Το περιοδικό γνώρισε αμέσως μεγάλη απήχηση χάρη στις πολλές καινοτομίες, που έφερε (πλούσια εικονογράφηση, πρωτότυπες μόνιμες στήλες, μεταφράσεις από αντίστοιχα ξένα περιοδικά προκειμένου για κείμενα η θεματολογία των οποίων απουσίαζε από την ελληνική βιβλιογραφία) και την πλειάδα των συνεργατών του. Από τον Ιούλιο του 2018 το περιοδικό άλλαξε εκδοτικό οίκο και πλέον εκδίδεται από τον εκδοτικό φορέα με την επωνυμία Εκδοτικός Οργανισμός Ιστορία Εικονογραφημένη Μ.Ι.Κ.Ε. .
Είναι ένα μηνιαίο περιοδικό με θέματα πάνω στην ελληνική και παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Απευθύνεται σε ένα πιο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Είναι πλούσιο σε πληροφορίες και αρκετά ενδιαφέρον. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε το 1996 από τις εκδόσεις Περισκόπιο. Πλέον εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη.
Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Ε.)
Η Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Ε.) εκδίδεται συστηματικά και αδιάλειπτα από το 1969, από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Κ.Ε.). Αποτελεί δε το παλαιότερο ελληνικό περιοδικό στις κοινωνικές επιστήμες και από τα πρώτα επιστημονικά περιοδικά που εισήγαγαν το τυφλό σύστημα αξιολόγησης των κειμένων από εξωτερικούς κριτές. Φιλοξενεί θεωρητικές αναζητήσεις και ερευνητικά εγχειρήματα καλύπτοντας το ευρύ φάσμα των πεδίων των κοινωνικών επιστημών. Εκδίδει δύο τεύχη ετησίως και δημοσιεύει μόνον πρωτότυπες εργασίες, που δεν έχουν δημοσιευτεί σε άλλο περιοδικό ή βιβλίο και οι οποίες ανταποκρίνονται σε διεθνώς καθιερωμένες απαιτήσεις επιστημονικότητας.
Ελληνική Εταιρεία Ιστορικών της Εκπαίδευσης
Είναι ένα εξαμηνιαίο επιστημονικό περιοδικό από τις εκδόσεις Ατραπός, όπου δημοσιεύονται εργασίες από τον χώρο της Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Για την έκδοση του πρώτου τεύχους, τον Σεπτέμβριο του 2002, η Εταιρεία απευθύνθηκε σε έγκυρους ιστορικούς της εκπαίδευσης, προκειμένου να δώσουν εργασίες τους και με αυτήν τους τη βοήθεια διασφαλίστηκε η ποιότητα αυτού του εξαιρετικά τολμηρού εγχειρήματος, για όποιον γνωρίζει. Στόχος του περιοδικού είναι να αποτελέσει ένα βήμα έγκυρου επιστημονικού διαλόγου και συμβολής στην παραγωγή νέας γνώσης στο πεδίο της Ιστορίας της Εκπαίδευσης και της Παιδείας, γενικότερα.
Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών
Είναι ένα εξαμηνιαίο περιοδικό για την άμεση αρχαιολογική ενημέρωση. Εκδίδεται από τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεως του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών κάθε Ιανουάριο και Ιούλιο.
Αρχικά το περιοδικό κυκλοφόρησε σε έντυπη μορφή με την ονομασία Αρχαιολογία, τον Νοέμβριο του 1981. Από το 2017 ονομάζεται Αρχαιολογία και Τέχνες, είναι αποκλειστικά συνδρομητικό και εκδίδεται τρεις φορές ετησίως (Δεκέμβριο-Απρίλιο-Αύγουστο). Διατίθενται έναντι του ποσού των 100 ευρώ. Περιλαμβάνει άρθρα, συνεντεύξεις προσωπικοτήτων της επιστημονικής κοινότητας της Ελλάδας καθώς και έναν πλούσιο αναλυτικό οδηγό ενός αρχαιολογικού χώρου μαζί με ένα πολύπτυχο για την περιήγηση των επισκεπτών.
Το Ανθέμιον αποτελεί το ενημερωτικό Δελτίον της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως (Ε.Φ.Α.). Δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 20 Δεκεμβρίου του 1995. Έχει διπλό σκοπό, από τη μία να αποτελέσει έναν ακόμη συνδετικό κρίκο των μελών της Ένωσης και από την άλλη να προβάλλει και στο ευρύτερο κοινό, το σημαντικό έργο που επιτελείται στην Ακρόπολη. Βέβαια παρουσιάζει και τα γενικότερα συναφή αρχαιολογικά και πολιτιστικά θέματα.
Είναι ένα τετραμηνιαίο διαδικτυακό περιοδικό ελεύθερης πρόσβασης. Επικεντρώνεται σε θέματα αρχαιολογίας και ιστορίας της τέχνης. Ο πρώτος τόμος δημοσιεύτηκε το 2017. Έχει ως στόχο να συμβάλει στην έγκυρη και επιστημονικώς αποδεκτή διάδοση και οικειοποίηση από το ευρύ αναγνωστικό κοινό του τρόπου σκέψης και των κατακτήσεων της Αρχαιολογίας και της Ιστορίας της Τέχνης. Περιλαμβάνει επίσης ενημέρωση για συνέδρια, ημερίδες, διαλέξεις και σεμινάρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, μουσεία και εκθέσεις, ανασκαφές, θέματα για ενάλιες αρχαιότητες, βιογραφίες και συνεντεύξεις και πολλά ακόμη.
Το Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (Δ.Χ.Α.Ε.)
Το Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας είναι ένα έγκριτο διεθνές περιοδικό που εκδίδεται σε ετήσια βάση. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1892. Χάρη στη μακροχρόνια παρουσία του και τις υψηλής ποιότητας δημοσιεύσεις που περιέχει, έχει καθιερωθεί πλέον διεθνώς ως ένα από τα πιο έγκυρα επιστημονικά όργανα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης. Στο περιοδικό δημοσιεύονται πρωτότυπες εργασίες με αντικείμενο θέματα παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης και αρχαιολογίας. Το Δελτίον σήμερα εκδίδεται τακτικά κάθε χρόνο και παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Συμποσίου της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας. Από το 2011 εκδίδεται και ηλεκτρονικά σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Το Αρχειοτάξιο είναι ένα ετήσιο ιστορικό περιοδικό σε έντυπη μορφή, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1999 από τις εκδόσεις Θεμέλιο. Είναι η περιοδική έκδοση των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (Α.Σ.Κ.Ι.). Πιο συγκεκριμένα, τα Α.Σ.Κ.Ι. είναι η εθελοντική προσπάθεια μιας ομάδας παλαιότερων και νεότερων ιστορικών να συγκεντρώσουν και να θέσουν «έναν τεράστιο αρχειακό πλούτο, χωρίς κανέναν περιορισμό, στη διάθεση τόσο των ειδικών, όσο και του ενδιαφερόμενου κοινού.
Tο περιοδικό Ερανιστής εκδίδεται από το 1963 από τον Όμιλο Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού (Ο.Μ.Ε.Δ.) και ειδικεύεται στη μελέτη της πρόσληψης των ιδεών του ευρωπαϊκού 18ου αιώνα στον ελληνικό χώρο και γενικότερα στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Φιλοξενεί επίσης μελέτες για την ιστορία του έντυπου βιβλίου. Σε κάποιες περιπτώσεις δημοσιεύει άρθρα που χρονολογικά αναφέρονται στην προ του 18ου αιώνα εποχή αλλά και στον 19ο, καθώς ενδιαφέρεται να διερευνήσει τις ρίζες αλλά και τις επιβιώσεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Γλώσσες των δημοσιευμάτων του είναι, εκτός από την ελληνική, η αγγλική, η γαλλική, η ιταλική και η γερμανική.
Ένα επιστημονικό περιοδικό που εκδίδεται από την Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού και κυκλοφορούσε για 40 χρόνια (1971-2010) σε έντυπη μορφή. Από το 2010 γίνεται ηλεκτρονικό περιοδικό ανοιχτής πρόσβασης, φιλοξενούμενο στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. Στο περιοδικό δημοσιεύονται πρωτότυπες μελέτες με αντικείμενο κυρίως την Ιστορία του Νέου Ελληνισμού στις ποικίλες διαστάσεις της, εργασίες αφιερωμένες σε θεωρητικά και μεθολογικά ζητήματα, που αφορούν στην ιστορία ως επιστήμη, βιβλιοκριτικά άρθρα και βιβλιοκρισίες.
Τα Μακεδονικά είναι ένα ετήσιο περιοδικό σύγγραμμα από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Ο πρώτος τόμος εκδόθηκε τέλη του 1940. Τα Μακεδονικά κυκλοφορούν κανονικά μέχρι σήμερα, που βρίσκονται στον 43ο τόμο τους. Τα πλούσια περιεχόμενά του περιέχουν μελέτες ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού ή άλλου χαρακτήρα, οι οποίες αναφέρονται αποκλειστικά στον Βόρειο Ελληνικό χώρο, στη Μακεδονία και τη Θράκη, και κυκλοφορούν στην Ελλάδα και το εξωτερικό μέσα από ένα ευρύ δίκτυο συνδρομητών, ανταλλαγών και πωλήσεων.
Τα Βυζαντινά Σύμμεικτα είναι ένα διεθνές διαδικτυακό περιοδικό με ελεύθερη πρόσβαση για το αναγνωστικό κοινό. Η έκδοση του περιοδικού άρχισε στο Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών (Ι.Β.Ε.) του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Ε.Ι.Ε.) το 1966 με τον τίτλο Σύμμεικτα. Αντικείμενο του περιοδικού είναι η βυζαντινή ιστορία, αρχαιολογία και τέχνη. Δημοσιεύονται άρθρα, πρωτότυπες εργασίες και βιβλιοκρισίες. Εκδίδονται από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (Ε.Ι.Ε.) και κυκλοφορούν κάθε δύο χρόνια.
Τα Τεκμήρια είναι ένα επιστημονικό περιοδικό, που δημοσιεύει άρθρα σχετικά με την αρχαία ελληνική ιστορία, τη νομισματική, την επιγραφική, την τοπογραφία και την ιστορική γεωγραφία. Εκδίδεται από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (Ε.Ι.Ε.) και οι γλώσσες δημοσίευσης είναι η ελληνική, η αγγλική, η γαλλική, η γερμανική και η ιταλική.
Είναι ένα έγκριτο διαδικτυακό διεθνές περιοδικό με επιστημονικό πεδίο την ιστορία, την αρχαιολογία, τις γενικές λογοτεχνικές μελέτες και την αρχειακή έρευνα. Δημοσιεύονται άρθρα, εργασίες, βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες. Οι μελέτες μπορούν να υποβάλλονται στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα. Εκδίδεται από την Εταιρεία Έρευνας των Σχέσεων του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού με τη Δύση (Ε.Ε.Σ.Μ.Ν.Ε.Δ.).
Εκδόσεις της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας
Η αλήθεια είναι πως η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία και πλούσιο έργο και παρουσία έχει και σημαντικές περιοδικές εκδόσεις κάνει. Ας τις δούμε.
- Αρχαιολογική Εφημερίς (Α.Ε.)
Η Αρχαιολογική Εφημερίς είναι ένα από τα αρχαιότερα αρχαιολογικά περιοδικά του κόσμου και εκδίδεται από το 1837. Αποτελεί το κύριο επιστημονικό όργανο της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Περιέχει αρχαιολογικές μελέτες ή δημοσιεύσεις ανασκαφών. Εκδίδεται ένας τόμος κάθε έτος ανελλιπώς. Μέχρι του 2020 έχουν εκδοθεί 159 τόμοι του περιοδικού.
- Ο Μέντωρ
Είναι τριμηνιαίο περιοδικό με ειδήσεις που αφορούν στην Αρχαιολογική Εταιρεία και το έργο της και μικρά άρθρα αρχαιολογικά, αρχαιογνωστικά ή σχετικά με την ιστορία της ελληνικής αρχαιολογίας καθώς και εκτενή σχόλια που αφορούν στη σημερινή θέση και τύχη των ελληνικών αρχαιοτήτων. Μέχρι το 2019 έχουν δημοσιευτεί 123 τεύχη του περιοδικού.
- Το Έργον της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας
Το «Έργον της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας» είναι το περιοδικό στο οποίο δημοσιεύονται εκθέσεις των ανασκαφών της εταιρείας και διανέμεται συνήθως την ημέρα της λογοδοσίας, την άνοιξη κάθε χρονιάς. Μέχρι το 2020 έχουν δημοσιευτεί 66 τόμοι του περιοδικού.
The Historical Review – La Revue Historique
Είναι ένα ετήσιο περιοδικό ελεύθερης πρόσβασης, που έχει ως επιστημονικό πεδίο τις ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως η ιστορία, η ιστορία της τέχνης, η λογοτεχνία καθώς και την ιστορική έρευνα. Εκδίδεται από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών Ε.Ι.Ε. και είναι διαθέσιμο αποκλειστικά στην αγγλική και τη γαλλική γλώσσα.
Το Historein είναι ένα διεθνές ηλεκτρονικό περιοδικό ελεύθερης πρόσβασης σχετικό με θέματα ιστορίας, αρχαιολογίας και κοινωνικών επιστημών. Διατίθεται αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα και εκδίδεται από την Εταιρεία Μελέτης της Ιστοριογραφίας και της Θεωρίας της Ιστορίας (Ε.Μ.Ι.Θ.Ι.).
Επίλογος του Εκδότη
Τα επιστημονικά περιοδικά των εκδόσεων των επιστημονικών ιδρυμάτων, αποτελούν τον πρώτο «χώρο», στον οποίο κοινοποιείται η καινούργια, η «φρέσκια», κάθε φορά επιστημονική ανακάλυψη ή θεώρηση μιας γνώσης. Τα πιο εκλαϊκευτικά ιστορικά ή άλλα περιοδικά «απλώνουν» αυτήν τη γνώση με τρόπο πιο εύληπτο, κατανοητό. Επίσης κάνουν τη σύνδεση του ακαδημαϊκού κόσμου με την κοινωνία και άρα είναι πολλαπλά σημαντικά. Μην ξεχνάμε πως η κοινωνία χρηματοδοτεί τα πάντα, που χρέος μας είναι να μην το λησμονούμε αυτό.
Ηλ.Ταχ.: [email protected]
Σωσάννα Πλευριά
Αρχαιολόγος
