Σύνταξη άρθρου: Σοφία Αλεξανδροπούλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από το άσθμα, το οποίο και δε γιατρεύεται και ταλαιπωρεί όσους το έχουν. Υπάρχουν όμως τρόποι να μετριαστεί η ταλαιπωρία που προκαλεί και να βελτιωθεί η ζωή αυτού που το έχει, ιδίως στα παιδιά. Ας το δούμε.

Τι είναι το άσθμα και από τι προκαλείται

Το άσθμα είναι μία πάθηση, που επηρεάζει τις αναπνευστικές οδούς, τους μικρούς σωλήνες (αεραγωγοί) δηλαδή που λέγονται βρόγχοι και μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Όταν ένα παιδί έρχεται σε επαφή με κάτι που ερεθίζει τους πνεύμονες, προκαλείται τότε στένωση των αεραγωγών αυτών και φλεγμονή του τοιχώματος που τους περιβάλλει. Τότε, υπάρχει αύξηση στην παραγωγή κολλώδους βλέννης, τα γνωστά σε όλους μας φλέγματα, και για αυτόν τον λόγο το παιδί δυσκολεύεται να αναπνεύσει. Τα κύρια συμπτώματα είναι:

  • συριγμός
  • βήχας
  • δύσπνοια
  • σφίξιμο στο στήθος.

Η κρίση άσθματος

Μια ξαφνική, σοβαρή εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι γνωστή ως κρίση άσθματος, ή οξεία επιδείνωση του άσθματος. Κρίσεις άσθματος μπορεί μερικές φορές να αντιμετωπιστούν στο σπίτι, αλλά μπορεί, συχνά, να χρειαστεί και νοσοκομειακή περίθαλψη.

Οι αιτίες του άσθματος

Η ακριβής αιτία του άσθματος δεν είναι πλήρως κατανοητή, ωστόσο είναι πιο πιθανό για ένα παιδί να έχει άσθμα, αν ένας ή και οι δύο γονείς έχουν την πάθηση, να είναι δηλαδή η κληρονομικότητα το κύριο αίτιο. Ιδιαίτερα στα νήπια και τα μικρά παιδιά μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη είναι η πιο κοινή αιτία μιας κρίσης άσθματος. Άλλα αίτια είναι η άσκηση, η αλλεργία και η επαφή με τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, το τρίχωμα των ζώων, το γρασίδι και τη γύρη των δέντρων. Επιπλέον το άσθμα είναι πιθανό να προκληθεί από την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, ιδίως στον καπνό του τσιγάρου.

Άσθμα και άθληση 

Ασθενείς με άσθμα, που δεν αντιμετωπίζεται σωστά, αναμένεται να παρουσιάσουν συμπτώματα με την έναρξη οποιασδήποτε αθλητικής δραστηριότητας. Με τη λήψη της κατάλληλης προφυλακτικής αγωγής για τον έλεγχο του άσθματος η άσκηση μπορεί να είναι ασφαλής και καλά ανεκτή.

Ποια άθληση ενδείκνυται για το άσθμα 

Αθλήματα αντοχής και χειμερινά αθλήματα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για βρογχοσπασμό επαγόμενο από άσκηση. Φαίνεται ότι η μακράς διάρκειας έντονη άσκηση και οι χαμηλές θερμοκρασίες στο περιβάλλον προκαλούν στους αθλητές αυτούς πιο έντονες μεταβολές στους αεραγωγούς. Αθλήματα με χαμηλό κίνδυνο βρογχοσπασμού είναι εκείνα στα οποία η προσπάθεια είναι μικρής διάρκειας (< 5-8 λεπτά) και δεν καταλήγει σε υψηλά επίπεδα αερισμού.

Μεσαίου κινδύνου είναι τα ομαδικά αθλήματα γενικά, στα οποία η εναλλαγή αερόβιας και αναερόβιας φάσης, όπως επίσης και οι βραχείες σχετικά περίοδοι υψηλής έντασης άσκησης (συνήθως <5-8 λεπτά) οδηγούν σε μικρότερο κίνδυνο βρογχόσπασμου.

Όσον αφορά στην κολύμβηση είχε αρχικά θεωρηθεί ως μία ασφαλής αθλητική δραστηριότητα για παιδιά με άσθμα. Τα αποτελέσματα μελετών είναι αντικρουόμενα. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η επανειλημμένη έκθεση σε πισίνες χλωρίου πριν από την ηλικία των 7 ετών αυξάνει τον κίνδυνο άσθματος στην εφηβική ηλικία, ενώ άλλες που έχουν παρακολουθήσει παιδιά από τη γέννηση τους έως την ηλικία των 10 ετών συσχέτισαν την έκθεση σε πισίνα με καλύτερη αναπνευστική λειτουργία και μικρότερο κίνδυνο ασθματικών συμπτωμάτων.

Θετική επίδραση της άσκησης στο άσθμα

Υπάρχει μία σχέση δόσης αποτελέσματος ανάμεσα στην ένταση της αθλητικής δραστηριότητας και τον κίνδυνο εμφάνισης βρογχόσπασμου επαγόμενου από άσκηση. Η μέτριας έντασης άσκηση έχει μικρότερο κίνδυνο άσθματος συγκριτικά με την υψηλής έντασης άσκηση. Από την άλλη πλευρά φαίνεται ότι οι ασθενείς με άσθμα μπορούν με την άσκηση να πετύχουν βελτίωση της αντοχής τους, του χρόνου αερόβιας άσκησης, βελτίωση της αναπνευστικής τους λειτουργίας, μείωση της συχνότητας των παροξυσμών, μείωση των νυκτερινών συμπτωμάτων και καλύτερη ποιότητα ζωής.

 

Αντιμετώπιση

Όσον αφορά στη θεραπεία του βρογχοσπασμού μετά από άσκηση, αυτή διακρίνεται σε φαρμακευτική (θεραπεία που χορηγείται πριν από την άσκηση και μακροχρόνια προφυλακτική θεραπεία) και μη φαρμακευτική θεραπεία. Στα μη φαρμακολογικά μέσα προτείνεται το ζέσταμα πριν την άσκηση, η αναπνοή από τη μύτη, η χρήση μάσκας, όταν η άσκηση γίνεται σε ψυχρό περιβάλλον, και η αποφυγή έντονης δραστηριότητας, όταν υπάρχει αυξημένο φορτίο αλλεργιογόνων, εξαιρετικά ψυχρό περιβάλλον ή πρόσφατη ιογενής λοίμωξη.

Θα πρέπει τα άτομα με άσθμα να αποφεύγουν την γυμναστική;

Γενικότερα οι ασθενείς με άσθμα, οι οποίοι ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή, έχουν υπό έλεγχο το άσθμα τους, και έχουν λάβει καθοδήγηση από τον γιατρό τους, μπορούν να γυμναστούν με ασφάλεια. Αρχικά, τα άτομα με ήπιο άσθμα μπορούν να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες και προγράμματα γυμναστικής σχεδόν χωρίς κανέναν περιορισμό.

Πώς επηρεάζει η γυμναστική τα άτομα με άσθμα

Σίγουρα η γυμναστική μπορεί να βελτιώσει τη φυσική μας κατάσταση. Δηλαδή βελτιώνει την καρδιοαναπνευστική ικανότητα, τη μυϊκή δύναμη, τη μυϊκή αντοχή και την ευλυγισία. Στα άτομα με άσθμα, έχει αποδειχθεί, ότι η άσκηση βελτιώνει την ικανότητα των πνευμόνων, προσφέρει καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων, επηρεάζει τον ρυθμό επιδείνωσης και μειώνει την ανάγκη υγειονομικής περίθαλψης.

Τι είδους γυμναστική μπορούν να κάνουν όσοι έχουν άσθμα

Ασκήσεις με αντιστάσεις

Ή αλλιώς ασκήσεις με βάρη. Αυτός ο τρόπος εκγύμνασης βοηθάει στην αύξηση της μυϊκής δύναμης και αντοχής καθώς επίσης βελτιώνει και τη στάση του σώματος. Τα άτομα με άσθμα μπορούν να κάνουν με ασφάλεια αυτού του είδους την προπόνηση, επιλέγοντας 10-12 επαναλήψεις ενώ μπορούν να ελέγξουν το διάλειμμα που μπορεί να χρειαστούν.

Ασκήσεις με το βάρος του σώματος

Ομοίως με τις ασκήσεις με αντιστάσεις, οι ασκήσεις με το βάρος του σώματος βελτιώνουν την μυοσκελετική κατάσταση, ενώ ταυτόχρονα κρατάν την καρδιακή συχνότητα σε ασφαλές επίπεδο.

Γιόγκα

Η γιόγκα είναι μία μορφή άσκησης που συνδυάζει πολλά χαρακτηριστικά. Δύναμη, ευλυγισία, συντονισμό κινήσεων, έλεγχο της αναπνοής. Ενδείκνυται για άτομα με άσθμα, και ειδικά η Χάθα (Hatha) γιόγκα, η οποία χαρακτηρίζεται από πιο ήπιο και χαλαρό ρυθμό. Δεν επιβαρύνει το καρδιοαναπνευστικό σύστημα, ενώ, αν θεωρηθεί απαραίτητο, θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι ασκήσεις (asanas) που αναδιπλώνουν το σώμα στον βαθμό που ασκείται πίεση στο στήθος.

Πιλάτες

Το πιλάτες ενδείκνυται για άτομα με άσθμα καθώς αποτελεί άσκηση πιο ήπιας μορφής. Παρόλα αυτά προσφέρει ενδυνάμωση, ειδικά των μυών του πυρήνα του σώματος, έλεγχο των κινήσεων των μυών και συντονισμό των κινήσεων με την αναπνοή.

Περπάτημα

Το περπάτημα έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τη φυσική κατάσταση και την καρδιακή συχνότητα, ενώ επηρεάζει θετικά τα άτομα με άσθμα.

Είναι μία μορφή άσκησης που μπορούν όλοι να την κάνουν, οποιαδήποτε στιγμή.

Το μόνο που πρέπει να προσέξουν τα άτομα με άσθμα είναι το περιβάλλον που θα το εκτελέσουν, ώστε να μην εκτεθούν σε ερεθίσματα που θα τους προκαλέσουν κρίσεις (π.χ. γύρη, υψόμετρο κ.λπ.).

Αερόβια άσκηση και άσθμα

Τα πιο χαρακτηριστικά και γνώριμα παραδείγματα αερόβιας άσκησης είναι το τρέξιμο και η ποδηλασία. Τα άτομα με άσθμα μπορούν να κάνουν αερόβια άσκηση ήπιας μορφής, δηλαδή διατηρώντας έναν χαλαρό ρυθμό. Πρέπει να αποφεύγουν την αερόβια άσκηση υψηλής έντασης και τη διαλειμματική αερόβια άσκηση καθώς αυτές μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις άσθματος.

Κολύμβηση

Η κολύμβηση, ενώ θεωρείται ένα άθλημα αντοχής, ενδείκνυται για τα άτομα με άσθμα καθώς γίνεται σε εξαιρετικές συνθήκες για το άσθμα. Δηλαδή προσφέρει ένα ζεστό και υγρό περιβάλλον.

Η διατροφή, πώς βοηθάει στο παιδικό άσθμα

Ποιοι είναι οι φυσικοί τρόποι που θα βοηθήσουν το παιδί σας να ελέγξει το άσθμα του; Οι πρόσφατες έρευνες αναφέρονται στην αξία της μεσογειακής διατροφής. Φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, ω3 λιπαρά οξέα, συγκεκριμένα μέταλλα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες που περιέχονται στη μεσογειακή διατροφή είναι ιδανικά για τον έλεγχο του παιδικού άσθματος. Αντίθετα, η παχυσαρκία, οι έτοιμες επεξεργασμένες τροφές, η ζάχαρη και η καθιστική ζωή κάνουν αποδεδειγμένα κακό. Ας δούμε κάποιες τροφές και το αν βοηθούν ή επιδεινώνουν την κατάσταση.

Η βρώμη, μια γρήγορη εισαγωγή στη βρεφική διατροφή  

Αν και οι έρευνες δεν έχουν εντοπίσει τι ακριβώς προκαλεί το παιδικό άσθμα, έχουν καταλήξει σε ορισμένους παράγοντες επικινδυνότητας. Ανάμεσα σε αυτούς είναι η πρώιμη εισαγωγή στερεών τροφών στα μωρά, γεγονός που μπορεί να πυροδοτήσει και άλλες αλλεργίες. Για κάποιες τροφές, όμως, τα πράγματα λειτουργούν ακριβώς αντίθετα. Όσο πιο νωρίς ενταχθούν στο διαιτολόγιο του μωρού –όχι όμως πριν γίνει 6 μηνών–, τόσο πιο ευεργετικά αποτελέσματα μπορεί να έχουν για την υγεία. Η βρώμη είναι μία από αυτές. Βρέθηκε ότι έχει τη δυναμική να προλάβει την ανάπτυξη άσθματος στα παιδιά. Καθώς η βρώμη έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, μπορεί να ωφελήσει ακόμη και μεγαλύτερα παιδιά με άσθμα.

Ω3 λιπαρά και κατανάλωση ψαριών

Τα λιπαρά ψάρια που είναι πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Μελέτη που έγινε με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης, του European Institute of Nutritional Medicine (E.I.Nu.M) της Ρώμης και του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξε ότι διατροφή πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα καταπολεμά το άσθμα.

Βιταμίνη D

Ο ευεργετικός ρόλος της λεγόμενης «βιταμίνης του ήλιου» στις φλεγμονώδεις νόσους είναι πλέον γνωστός. Σύμφωνα με την παραπάνω όμως έρευνα, σημαντική είναι η επάρκεια βιταμίνης D και στα παιδιά με άσθμα. Από τη μελέτη προέκυψε πως η πλειοψηφία των παιδιών με άσθμα (64%) είχε ανεπάρκεια σε βιταμίνη D. Μάλιστα, τα παιδιά με υψηλότερες τιμές D, είχαν βελτίωση στην αναπνευστική λειτουργία σε σχέση με εκείνα που είχαν χαμηλότερες.

Μια επιπλέον ιδιότητα της βιταμίνης D είναι η ενίσχυση της ανταπόκρισης στη φαρμακευτική αγωγή. Ενώ στην αρχή της κλινικής μελέτης το 91% των παιδιών με ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή, στο τέλος της μελέτης μόνο το 50% των παιδιών με επαρκή επίπεδα D χρειάζονταν φαρμακευτική θεραπεία.

Φροντίστε λοιπόν τα παιδιά να εκτίθενται στον ήλιο, ακόμη και τον χειμώνα. Εμπλουτίστε τη διατροφή τους με αβγά, σαρδέλες, τόνο, γιαούρτι, τυρί και μανιτάρια, και εξετάστε τα επίπεδά της D στο αίμα τους. Αν υπάρχει έλλειψη, καλό είναι να δοθεί κάποιο συμπλήρωμα με την καθοδήγηση του γιατρού. Προσοχή, ο εργαστηριακός έλεγχος της βιταμίνης D πρέπει να γίνεται στο τέλος του χειμώνα και όχι το φθινόπωρο, που οι «αποθήκες» του οργανισμού είναι γεμάτες.

Μαγνήσιο

Το μαγνήσιο έχει βρεθεί πως έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του ήπιου έως και σοβαρού παιδικού άσθματος, ενώ επίσης μπορεί να βοηθήσει και προληπτικά. Χάρη στη βρογχοδιασταλτική και αντιφλεγμονώδη δράση του, μπορεί να δράσει και επικουρικά σε παιδιά που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή. Χρειάζεται όμως περαιτέρω έρευνα ως προς τη δοσολογία ανά περίσταση. Οι μελέτες αναφέρουν ότι η έλλειψη μαγνησίου έχει σχετιστεί με εμφάνιση αλλεργιών.

Το μαγνήσιο βρίσκεται σε τροφές, όπως: κόκκινο κρέας, συκώτι, θαλασσινά, καστανό ρύζι, ζυμαρικά ολικής άλεσης, όσπρια, σπανάκι, μπρόκολο, μπανάνα, σύκα, χουρμάδες, ροδάκινα, βερίκοκα, ξηροί καρποί, κακάο, σοκολάτα (προτιμήστε άνω 65% κακάο, με ελάχιστη ζάχαρη) και μπαχαρικά. Σημειώστε επίσης ότι το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για τον σχηματισμό της βιταμίνης D.

Για οτιδήποτε αποφασίσουμε να κάνουμε, μην παραλείψουμε να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας. Να «ακούμε» το σώμα μας και να αποκωδικοποιούμε τα σημάδια που μας στέλνει. Να μάθουμε να έχουμε αυτοέλεγχο στην ένταση της άσκησης και να γυμναστούμε με ασφάλεια.

 

Ηλ. Ταχ.:[email protected]

Σοφία Αλεξανδροπούλου

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής

 

Ελένη Σακελλαρίου

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής