Σύνταξη άρθρου: Ευθύμης Κυρίκος

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η εξωτερική όψη του μουσείου Ηρακλειδών

Το μουσείο Ηρακλειδών ένα μικρό μουσείο στο κέντρο της Αθήνας, στον πεζόδρομο της οδού Ηρακλειδών 16 αλλά και με δεύτερη είσοδο στην οδό Αποστόλου Παύλου 37 (πεζόδρομος Διονυσίου Αεροπαγίτου), το οποίο εργάζεται με έναν τρόπο ιδιαίτερο προσδιορίζοντας αλλοιώς την έννοια του μουσείου. Ιδρύθηκε το 2004 και στεγάζεται σε δύο κτήρια στην περιοχή του Θησείου. Θα λέγαμε πως το μουσείο Ηρακλειδών είναι περισσότερο ένα εκθετήριο με λειτουργία εργαστηρίου γνώσεως για μεγάλους και μικρούς.

 

Η ιστορία του Μουσείου

Με την ίδρυσή του το μουσείο φιλοξενούσε κυρίως καλλιτεχνικές δράσεις και διοργάνωνε εκθέσεις, μουσικές και λογοτεχνικές βραδιές, εργαστήρια και σεμινάρια. Σήμερα, το μουσείο εστιάζει περισσότερο σε εκπαιδευτικά προγράμματα και εκθέσεις έχοντας σκοπό να φέρει πιο κοντά το κοινό στα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων αλλά και άλλων λαών με ιστορία και αξιοσημείωτα επιτεύγματα. Έχει εκθέσει πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες και έχει συνεργαστεί με σημαντικούς φορείς της ημεδαπής και του εξωτερικού, φέρνοντας στους χώρους του μεγάλης αξίας έργα τέχνης ή αντικείμενα ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας.

 

Σκοπός του Μουσείου

Η φιλοδοξία του μουσείου στοχεύει στη γνωστοποίηση του παρελθόντος μέσα από την εκπαίδευση του παρόντος. Μέσω της έκθεσης της γνώσης, της επιστήμης και της τεχνολογίας των αρχαίων Ελλήνων και των άλλων λαών φιλοδοξεί να δώσει το ερέθισμα τόσο στους πολίτες όσο και στους μαθητές να ασχοληθούν με την επιστήμη και την τεχνολογία, με την ιστορία της Επιστήμης, με την Τέχνη.

Για να καταλάβει ο αναγνώστης μας καλύτερα τη στοχοθεσία αυτού του μικρού αλλά σημαντικού μουσείου, δεν έχουμε παρά να παραθέσουμε τις εκθέσεις και τις δράσεις του. Ας τις δούμε.

 

 

Τρέχουσες εκθέσεις

ΕΥΡΗΚΑ: Επιστήμη, Τέχνη και Τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων

Η έκθεση βρίσκεται και στα δύο κτήρια του Μουσείου. Στο κτήριο της οδού Ηρακλειδών εκτίθενται εκθέματα/ανακατασκευές από κορυφαία επιτεύγματα της Αρχαίας Ελληνικής τεχνολογίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η θεραπαινίδα, ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, το κινητό αυτόματο του Κτησιβίου και οι αυτόματες Πύλες του ναού. Ορισμένα από τα παραπάνω εκθέματα παρουσιάζονται στη συνέχεια.Οι αυτόματες πύλες ΝαούΑποτελεί ένα αυτόματο σύστημα που περιγράφηκε από τον Ήρωνα. Το σύστημα κατασκευάζεται έτσι ώστε μόλις ανάψει φωτιά στο βωμό έξω από το ναό για κάποια θυσία, οι πόρτες ανοίγουν αυτόματα, ενώ μόλις η φωτιά σβήσει, κλείνουν. Ο μηχανισμός αυτός αξιοποιεί τη θερμοκρασία της φωτιάς, ώστε να ζεστάνει τον αέρα σε ένα δοχείο που βρίσκεται κάτω από τον βωμό. Λόγω της πίεσης του θερμαινόμενου αέρα, το νερό εκτρέπεται από το αρχικό σταθερό σε ένα κινητό δοχείο. Καθώς το νερό μετακινείται μεταξύ των δοχείων ενεργοποιείται ενας μηχανισμός με τροχαλίες και αντίβαρα και ανοίγει η πύλη. Αντίστροφα λειτουργεί το σύστημα, όταν σβήσει η φωτιά καθώς το νερό ψύχεται και επιστρέφει στο αρχικό δοχείο κλείνοντας τις πύλες.

Οι πύλες του Ναού του Ήρωνα

Η κινούμενη αυτόματη Θεραπαινίς του Φίλωνος και του Ήρωνος

Το αυτόματο χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο και περιλαμβάνει δύο μηχανισμούς. Έναν του Φίλωνος του Βυζαντίου, ο οποίος κατασκεύασε το πνευματικό μηχανισμό, και έναν του Ήρωνος του Αλεξανδρέως, που είναι υπεύθυνο για την κίνηση του αυτομάτου.Αρχικά η Θεραπαινίς στέκεται ακίνητη μέσω ενός φρένου που βρίσκεται στα κάτω άκρα της. Με την αφαίρεση του φρένου ένα αντίβαρο, που βρίσκεται εσωτερικά του σώματός της, κινεί έναν τροχό και το αυτόματο τότε κινείται προς τον συνδαιτημόνα, ώστε να του σερβίρει κρασί.

Η θεραπαινίς

Ο συνδαιτυμόνας, όταν ακουμπήσει τον κρατήρα με το κρασί στο αριστερό χέρι της Θεραπαινίδος, λόγω του βάρους του κρατήρα ενεργοποιεί έναν πνευματικό μηχανισμό και αρχίζει και ρέει το κρασί και το νερό προς τον κρατήρα. Όταν ο κρατήρας γεμίσει, λόγω βάρους, σταματά η ροή των υγρών, ώστε να εξασφαλίζεται πως δεν θα χύνεται έξω από τον κρατήρα. Ανάλυση για τη λειτουργία του πνευματικού συστήματος της Θεραπαινίδος έχει γίνει και σε προηγούμενο άρθρο μας, για το Μουσείο Κοτσανά.

Το κινητό αυτόματο του Ήρωνος

Είναι ένα αυτόματο κινούμενο θέατρο και περιγράφεται από τον Ήρωνα στο έργο του «Αυτοματοποιητική». Η κίνηση επιτυγχάνεται μέσω της πτώσης ενός αντίβαρου συνδεδεμένου με σκοινί με έναν κινητήριο τροχό. Στη συνέχεια ο προγραμματισμός των κινήσεων γίνεται μέσω τροχών και σχοινιών σε συνδυασμούς δεξιόστροφων και αριστερόστροφων περιελίξεων.

Το κινητό αυτόματο του Ήρωνος

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένας μοναδικός στο είδος του αναλογικός υπολογιστής. Κατασκευάστηκε πριν από 2000 χρόνια με σκοπό τον ακριβή υπολογισμό της θέσης του Ηλίου, της Σελήνης καθώς και άλλων πλανητών. Μπορούσε να υπολογίζει τις φάσεις της σελήνης, τις εκλείψεις καθώς και τις ημερομηνίες τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων. Στις εξωτερικές πλάκες του και στο εσωτερικό του φέρει χαραγμένες τεχνολογικές και γεωγραφικές περιγραφές. Το μέγεθός του είναι συγκρίσιμο με έναν σύγχρονο φορητό υπολογιστή. Στην έκθεση υπάρχει ένα αντίγραφο από πλεξι-γκλας καθώς και αναφορά στα ημερολόγια του μηχανισμού.

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων

Το εσωτερικό του μηχανισμού αποτελείται από μια σειρά 30 συνεργαζόμενων γραναζιών και δύο ελικοειδών κλιμάκων. Η λειτουργία του βασίζεται στα μηχανικά φαινόμενα σύμπλεξης των γραναζιών, ώστε να εκτελέσει τον αλγόριθμο του προβλήματος περιστροφής της Γης σε σχέση με τα υπόλοιπα ουράνια σώματα. Η μοναδικότητα του ευρήματος σε συνδυασμό με την ιδιαίτερα υψηλή τεχνολογία που απαιτεί, ακόμα και σήμερα, γεννά το ερώτημα τι απέγινε η τεχνολογική γνώση εκείνης της εποχής.Στο δεύτερο κτίριο του μουσείου, στην οδό Αποστόλου Παύλου 37, παρουσιάζονται εκθέματα και εικαστικές αναπαραστάσεις της πολεμικής τεχνολογίας στην Αρχαία Ελλάδα. Η έκθεση αποτελεί κομμάτι της έκθεσης ΕΥΡΗΚΑ. Εκεί ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τις  τεχνολογίες ναυσιπλοΐας των αρχαίων Ελλήνων καθώς βρίσκονται ομοιώματα από τριήρη, κουπιά, και έμβολα πλοίων. Στον δεύτερο όροφο βρίσκονται εκθέματα από σταθερό και φορητό οπλισμό των οπλιτών, ασπίδες, κοντάρια, μυκηναϊκές πανοπλίες καθώς και άλλα όπλα. Τέλος, υπάρχει μία αίθουσα η οποία είναι αφιερωμένη στις μεθόδους Τηλεπικοινωνιών των αρχαίων Ελλήνων με σπουδαιότερη τη Φρυκτωρία. Στον χώρο επίσης εκτίθενται ο περίφημος υδραυλικός τηλέγραφος καθώς και η Πυρσεία.

Έκθεση CELLULAR

Η έκθεση CELLULAR είναι μία έκθεση γλυπτικής  στην οποία εκτίθενται έργα βασισμένα στη βιολογία και κυρίως στη δομική μονάδα της ζωής που είναι το κύτταρο.

 

Παλαιότερες εκθέσεις επιστημονικού ενδιαφέροντος

Τα 200 χρόνια και 80 ημέρες από τον Serres στην Ανταρκτική

Έκθεση ομιλίες και εκδηλώσεις σχετικά με τον μετεωρίτη Serres, τον μοναδικό που έχει βρεθεί σε ελληνικό έδαφος.

Αρχαία κινεζική επιστήμη και τεχνολογία

Έκθεση με τεχνολογικά επιτεύγματα του αρχαίου κινεζικού πολιτισμού. Η έκθεση παρουσίασε επιτεύγματα των αρχαίων κινέζων και εστιάζει κυρίως στην αστρονομία, τη μέτρηση του χρόνου, την πρόβλεψη και τον εντοπισμό στην αχανή αυτοκρατορία των σεισμών, τη ναυσιπλοΐα και την υφαντουργία. Ο επισκέπτης είχε τη δυνατότητα να δει μοντέλα διάφορων κινεζικών εφευρέσεων όπως ο πρώτος σεισμογράφος, αγροτικά εργαλεία (το κινεζικό άροτρο) και το οδόμετρο, μια εξαιρετικά χρήσιμη χειράμαξα που κατασκευάσαν οι αρχαίοι Κινέζοι για την ακριβή μέτρηση του τεράστιου οδικού τους δικτύου.

Αρχαίος κινεζικός αστρολάβος

Πλεύσις. Ναυπηγική και ναυσιπλοΐα των αρχαίων από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους

Στην έκθεση παρουσιάζονται όλα τα επιτεύγματα της ελληνικής ναυσιπλοΐας μέσω ξύλινων ομοιωμάτων, εικαστικών πινάκων και οργάνων. Επίσης η έκθεση εκθέτει φωτογραφίες και αναπαραστάσεις από τις έρευνες για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Έκθεση Πλεύσις

Οι σημαντικότερες εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων

Η έκθεση έγινε σε συνεργασία με το μουσείο Κοτσανά και παρουσιάζει εκθέματα του τελευταίου. Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στο σχετικό άρθρο, Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, Κοτσανά.Τέλος, κατά τη διάρκεια της ιστορίας του, το μουσείο έχει φιλοξενήσει μια πληθώρα εικαστικών εκθέσεων οι περισσότερες από τις οποίες έχουν ως κεντρικό θέμα την επιστήμη και την τεχνολογία.

Επίλογος
Μουσεία σαν το μουσείο Ηρακλειδών συνδέουν τη γνώση που αποκτάται στο σχολείο με την πρακτική και αισθητική εφαρμογή αυτής στην κοινωνία. Μέσα από τους χώρους του μουσείου ο επισκέπτης ή ο μαθητής μπορεί να αποκτήσει μία βιωματική προσέγγιση, να κινηθεί με εμπιστοσύνη στον χώρο απελευθερωμένος από τους περιορισμούς της σχολικής τάξης, γεγονός που θα συμβάλλει στην πνευματική του ωρίμανση. Σήμερα το μουσείο αποτελεί έναν χώρο, όπου βιώνεται η εμπειρία μιας γνωστικής διαδικασίας συμπυκνωμένης, ενώ ταυτόχρονα βοηθάει και στην κοινωνική ανάπτυξη προσφέροντας έναν χώρο ψυχαγωγίας  και ανταλλαγής απόψεων. Εκθέσεις σαν την «ΕΥΡΗΚΑ» επιτελούν έναν επιπλέον σκοπό, ο οποίος είναι η γνωστοποίηση στο κοινό των αρχαίων ελληνικών τεχνολογιών πάνω στις οποίες βασίστηκαν οι σπουδαιότερες κατασκευές του αρχαίου κόσμου, ενώ ταυτόχρονα ο επισκέπτης μπορεί να γίνει κοινωνός του τρόπου και της φιλοσοφίας με την οποία δημιουργούσαν και συνέθεταν λύσεις στα καθημερινά τους προβλήματα κι όχι μόνο, οι αρχαίοι Έλληνες.

 

Πηγή

Μουσείο Ηρακλειδών

 

 

Ηλ.Ταχ.: [email protected]

Ευθύμης Κυρίκος

Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ειδικός Αυτοματισμού και Ρομποτικής